Σαν σήμερα κάηκε η Παλιά Σαγιάδα από τους Γερμανούς - Επιμνημόσυνη δέηση στον Ι.Ν. Αγίου Γεωργίου

23 Αυγούστου 1943.

Ημέρα που κάηκε και λεηλατήθηκε από τους Γερμανούς η παλιά Σαγιάδα.

Η Σαγιάδα κάηκε το πρωί της 23ης Αυγούστου του 1943, από απόσπασμα της γερμανικής μεραρχίας «Εντελβάις» με επικεφαλής το λοχαγό Ζήγκφρηντ Ντόντελ, διοικητή του 1ου τάγματος του 99ου Συντάγματος στον απόηχο της επιχείρησης Αύγουστος, που αποσκοπούσε στη διάνοιξη του επαρχιακού δρόμου Ηγουμενίτσας Κονίσπολης. 

Οι Αλβανοτσιάμηδες του γειτονικού χωριού Λιόψη, ακολουθούσαν τους Γερμανούς και συμπλήρωσαν το έργο τους καίγοντας και λεηλατώντας. 

Σύμφωνα με τον Ν. Κόρο, οι αντάρτες είχαν προειδοποιήσει τους Σαγιαδινούς κι έτσι, αρκετοί είχαν κρύψει ρούχα και πολύτιμα αντικείμενα, ενώ μερικοί τα είχαν πάει στη γειτονική Βέρβα.

Θέλοντας να τιμήσουμε τους συγχωριανούς μας που εχάσαν τη ζωή τους τότε, θα τελεστεί προς τιμήν τους επιμνημόσυνη δέηση, μετά τον εσπερινό και την Αρτοκλασία.

Σας περιμένουμε στις 23 Αυγούστου και ώρα 8:15μ.μ στην παλιά Σαγιάδα, στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου.

Για την μετάβαση στην παλιά Σαγιάδα θα αναχωρήσει και λεωφορείο του Δήμου από την πλατεία της Σαγιάδας στις 7:30μ.μ. 

ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΤΟΥ ΚΩΤΣΙΑ ΓΙΑΤΣΕ ΑΠΟ ΤΗ ΣΑΓΙΑΔΑ

ΚΩΤΣΙΑ ΓΙΑΤΣΕΣ

Ο δάσκαλος και δήμαρχος Φιλιατών (1) Δημήτριος Ι. Λέντζαρης (1917-2003), από το Πλαίσιο, έγραψε μια ιστορική βιογραφία με τον τίτλο «ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟ ΑΛΒΑΝΙΚΟ ΕΠΟΣ, ΤΗΝ ΚΑΤΟΧΗ, ΤΗΝ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ (1940-1945-1976) την οποία κυκλοφόρησε σε λίγα αντίτυπα. (2)

Σε αυτή την εργασία του (σσ. 40-41) φιλοξενεί και τη μαρτυρία ενός Σαγιαδινού, του Κώστα Γιάτσε (ή Γιάτση) (3) ο οποίος είχε ανοίξει μαγαζί στο Φιλιάτι (γαλακτοπωλείο) και το κράτησε για πολλά χρόνια.

Ο Δ. Λέντζαρης γράφει: «…Να τι γράφει ο Κώστας Γιάτσες. Του είχα ζητήσει να μου γράψει ότι θυμάται:

«…Όταν κυρήχτηκε ο πόλεμος του ΄40 οι πρώτοι Ιταλοί που μπήκαν στο χωριό μας ήταν με λίγους Τσάμιδες (10) με αρχηγό το Νουρή Μπέη (4). Τους δεχτήκαμε στο αλώνι του Φράγκου (5), έξω από το σπίτι του Λεωνίδα Φράγκου, τους κεράσαμε καφέ, τους οποίους σέρβιρα εγώ σαν μικρότερος. Είχαμε και ένα γιατρό Μανιάτη (6), τον Χρήστο Μπεσμπέα (7) και ο Μπέης είπε στο γιατρό: «Σε τρεις μέρες θα είμεθα στην Αθήνα» και ο γιατρός τους είπε «Στον χάρτη θα τη δείτε». Και ο Μπέης του είπε: «Δεν πιστεύετε στην μεγάλη αυτοκρατορία;», και ο γιατρός του είπε: «Η Μεγάλη Αυτοκρατορία δεν πίστεψε στην Ελληνική λόγχη.»

Την Σαγιάδα την λεηλάτησαν οι γείτονες Λιοψιώτες (8) και την κάψανε με αρχηγό τον Αχμέτ Τσαπούνη (9) που τους έλεγε «ραδ» δηλαδή με τη σειρά. Και όταν κουβαλούσαν το πλιάτσικο, στην Λιόψη, ένας καλός αγάς από τη Λιόψη (10), καθόταν έξω από το σπίτι του και έλεγε στους Λιοψιώτες «Τιτώνα» (11) δηλαδή «και στα δικά μας». Όπως και έγινε αργότερα. Η Λιόψη (12) και όλα τα Μουσουλμανικά χωριά διαλύθηκαν και σήμερα μένουν έρημα. Ο Σπύρος Διαμάντης τους έβγαλε ένα τραγούδι «Σαγιάδα και αν κάϊκε και έγινε Βιργιάνη (13), εμείς θα την φτιάσουμε καινούρια στο λιμάνι».(14)

Τον Μιχάλη Διαμάντη, Γεράσιμο Κόρο, τον Πέτρο Αντωνάδο, την γυναίκα του Λάζαρου Αντωνίου (15), τον Σπύρο Αντωνίου, τους σκότωσαν οι Γερμανοί (16).

Με την οπισθοχώρηση των Ιταλών, βομβάρδισαν τη Σαγιάδα (17) και σκότωσαν το Γιώργο Σκέτο (18) και το παιδί του Κώστα Κούκα, το οποίο σκότωσαν οι οπαδοί του Τσαπούνη στο χωράφι που φύλαγε το στάρι για να μη το κλέψουν. (19) Γι’ αυτό φταίει ο δάσκαλός μας Λέντζαρης, που όταν ο Τσαπούνης πήγε στο Πλαίσιο για να συνδεθεί με το Ε.Α.Μ. δεν του έκοψε το λαιμό.(20)

Τα μεγαλύτερα εγκλήματα τα έκαμαν οι Τούρκοι (21) παρά οι Ιταλοί και Γερμανοί.

Οι Κονισπολιάτες και η Βέρβα μας φέρθηκαν πολύ καλά, μας φιλοξένησαν σαν καλοί φίλοι. (22) Ο Γιάννης Κόρος χτύπησε τους Ιταλούς στη θάλασσα, έξω από την παραλία, (23) από την τοποθεσία Κούκα, εκεί που είναι το κτήμα της διμοιρίας. (24)

Παρέλειψα να γράψω ότι με τους βομβαρδισμούς της Σαγιάδας, σκοτώθηκε και η γυναίκα του γιατρού Μπεσμπέα (25).

Αυτά είναι τα νέα του χωριού μου, περισσότερα δεν θυμάμαι γιατί γέρασα…»

Ο Δ. Λέντζαρης συμπληρώνει: «Προσπάθησα να τα μεταφέρω όπως τα έγραψε ο Κώστας Γιάτσες.» Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να διόρθωσε γλωσσικά το κείμενο (26), ή δεν μπορούσε να διακρίνει καλά το γραφικό χαραχτήρα του γέρου Σαγιαδινού (27).

Ίσως σ’ αυτό να οφείλονται οι λίγες παρανοήσεις.

Σίγουρα όμως, ο δάσκαλος Δημήτριος Λέντζαρης, διέσωσε (μαζί με πολλές άλλες πληροφορίες) ένα σημαντικό έγγραφο για την ιστορία της Σαγιάδας.

Σαγιάδα Οκτώβρης 2013

Μιχάλης Γ. Πασιάκος