Η εγκατάσταση των προσφύγων στην Παραμυθιά το 1922

Η εγκατάσταση των προσφύγων στην Παραμυθιά το 1922

Γράφει για την paramythia-online.gr ο Πέτρος Χρήστου*

Μετά τη μικρασιατική καταστροφή, 1922, κορυφαίο γεγονός αποτέλεσε η εγκατάσταση περίπου 1,5 εκατομμυρίου προσφύγων σε όλη την ελληνική γεωγραφική επικράτεια. 400 χιλιάδες πρόσφυγες ήρθανε από τον Πόντο, 250 χιλιάδες από την Ανατολική Θράκη και οι υπόλοιποι πρόσφυγες ήρθαν από τη Δυτική Μικρά Ασία και τη περιοχή της Καππαδοκίας.

Στην Ήπειρο απόκτησαν πρόσβαση από τη Πρέβεζα και την Πάργα. Έτσι ανάλογος αριθμός προσφύγων ήρθε και σε χωριά της περιοχής μας. Συνολικά στη Ήπειρο εγκαταστάθηκαν 11.982 πρόσφυγες. Στο νομό Άρτης εγκαταστάθηκαν 3.002 πρόσφυγες. Στους νομούς Ιωαννίνων και Πρεβέζης που υπαγόταν και η περιοχή της σημερινής Γεωγραφικής Ενότητας Θεσπρωτίας απλώθηκαν αντίστοιχα 5.819 και 6.163 πρόσφυγες.

Στην υποδιοίκηση Παραμυθίας, η οποία υπαγόταν στο νομό Ιωαννίνων εγκαταστάθηκε ένας σχετικά αξιόλογος αριθμός προσφύγων, σύνολο, γυναίκες και άνδρες, 906 τον αριθμό. Αναλυτικά, ανά κοινότητα και οικισμό, μπορειτε να δειτε την εγκατάσταση στον πίνακα που ακολουθεί (Αναλυτικά για τη διοικητική διαίρεση, σύσταση, εξέλιξη και μετονομασία των οικισμών, στο βιβλίο μου ΤΟ ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ ΤΗΣ … ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ)

Παρατηρώντας το χάρτη της υποδιοικήσεως Παραμυθίας του 1923 (κλικ εδω), βλέπουμε ότι όλοι οι πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν στο νοτιοδυτικό μέρος της, από την Παραμυθιά και κάτω. Αυτό εξηγείται γιατί η περιοχή ήταν πεδινή και εύκολα προσβάσιμη από τη θάλασσα. Αλλά αποσκοπούσε και στη διεμβόλιση του μουσουλμάνικου στοιχείου, για αυτό το λόγο είχε αποφασιστεί μετέπειτα και η εγκατάσταση και άλλων προσφύγων από το Μούρτο και την Πλαταριά, αλλά έμεινε απραγματοποίητη.

Καθημερινά η ζωή των προσφύγων ήταν δύσκολη. Οι συνθήκες διαβίωσης στην περιοχή, η υπολειτουργία μέχρι και καθόλου της Επιτροπής Απαλλοτριώσεων, των Γραφείων Εποικισμού Παραμυθίας και Πρεβέζης, της Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων, η εφαρμογή της Συνθήκης της Λωζάνης (ανταλλαγή των πληθυσμών, κτλ) και η μη αποδοχή των προσφύγων από τους ντόπιους καλλιεργητές και ιδιοκτήτες γης (για παράδειγμα ούτε και τη συμφωνία για απόδοση μεριδίου γης, έναντι εργασίας τεσσάρων και πέντε χρόνων αντί χρηματικού ποσού, κράτησαν οι ντόπιοι), διαπληκτισμοί, έριδες, κ.α. καθιστούσαν τη ζωή των προσφύγων δύσκολη έως απαγορευτική. Γι αυτό το λόγο εκτιμάται ότι μέχρι και τον πόλεμο υπήρχαν εσωτερικές μετακινήσεις τους. Το 1928 μετακόμισαν από το Γαρδίκι μέχρι και στη Μακεδονία.

Αναμφισβήτητα η εγκατάσταση των προσφύγων και στη περιοχή μας είναι γεγονός και αποτελεί ένα παζλ της τοπικής ιστορίας. Ως εκ τούτου έχει μεγάλη σημασία να μάθουμε:
- Πως εξελίχθηκαν τα ίδια τα ιστορικά γεγονότα.
- Ποιες ήταν οι πολιτισμικές, κοινωνικές, πολιτικές και ιδεολογικές επιπτώσεις από τη δημογραφική μεταβολή που επήλθε.
- Πως επέδρασε η παρουσία των προσφυγικών ομάδων στην τοπική κοινωνία, στην οικογένεια, τα επαγγέλματα, στις συμπεριφορές και τις αξίες.
- Ποια ήταν η στάση των προσφύγων και πως αντιδρούσαν αφενός στις συμπεριφορές της τοπικής κοινωνίας και αφετέρου πως αντεπεξέρχονταν στις δυσκολίες της ζωής.
- Ποια ήταν η επίδραση τους στο λόγο, τη γλώσσα, κτλ

Η ιστορία δεν είναι κάτι έξω από εμάς. Συμβάλλει στη διαμόρφωση της συλλογικής μνήμης του σήμερα. Γνωρίζοντας τους ανθρώπους του χθες την κάνουμε πιο οικεία. Αυτά που ζούμε σήμερα, γεννήθηκαν στο χθες. Η σημασία του χθες καθορίζει τις επιλογές μας σήμερα, για το αύριο. Τα γεγονότα της μικρασιατικής καταστροφής μπορεί να ήταν ολέθρια, σήμερα όμως μπορούν να λειτουργήσουν και «θεραπευτικά».

Όταν υπάρχουν τέτοιας φύσεως θέματα, όπως και το προσφυγικό, γεννιούνται νέα κίνητρα για την εμβάθυνση και κατανόηση της τοπικής μας ιστορίας.