Νέο όνομα	Παλαιό όνομα	Νομός ή περιοχή	Έτος μετονομασίας
Αγία Βαρβάρα Φιλιατών	Αχούρια	Θεσπρωτίας	1957
Αγία Κυριακή Σουλίου	Πόποβο	Θεσπρωτίας	1928
Αγία Μαρίνα Θυάμιδος	Κουσοβίτσα	Θεσπρωτίας	1953
Αγία Μαύρα	Σέλλιανη	Παραμυθίας	1955
Άγιοι Πάντες Φιλιατών	Αχούρια Αγίων Πάντων	Θεσπρωτίας	1928
Άγιος Αρσένιος	Μαντζάρι	Φιλιατών	1958
Άγιος Αρσένιος	Σκλιάβη	Φιλιατών	1960
Άγιος Γεώργιος	Γαρδίκι	Φιλιατών	1959
Άγιος Γεώργιος	Ρύζιανη	Θυάμιδος	1953
Άγιος Γεώργιος	Σκουπίτσα	Παραμυθίας	1955
Άγιος Δομινάτος	Σαμέτια	Παραμυθίας	1927
Άγιος Νικόλαος	Αχούρια Αγίου Νικολάου	Φιλιατών	1928
Αγορά	Λιογκάτι	Παραμυθίας	1927
Αετός	Πιτσαρί	Φιλιατών	1928
Αηδόνι	Μπιρμπίλι	Μαργαριτίου	1927
Αμμουδιά	Σπλάντζα	Μαργαριτίου	1928
Αμπελιά	Δράγανη	Σουλίου	1958
Αμπέλια	Βρέστα	Φιλιατών	1927
Αμπελών	Πόβλα	Φιλιατών	1959
Αμυγδαλέα	Τσουρίλα	Παραμυθίας	1955
Αναβρυτόν	Βορτόπια	Φιλιατών	1959
Ανθούσα	Ράπεζα	Μαργαριτίου	1927
Άνω Παλιοκκλήσι	Γκούρζα	Φιλιατών	1927
Αργυρότοπος	Αρβενίτσα	Φιλιατών	1928
Ασπροκκλήσι	Λιδίζδα	Φιλιατών	1927
Αυλότοπος	Γλάβιτσα	Παραμυθίας	1928
Αχερουσία	Γιαννούζι	Μαργαριτίου	1927
Αχλαδιά	Κάργιανη	Φιλιατών	1928
Βερενίκη	Βερνίκο	Παραμυθίας	1927
Βουβοπόταμος	Νεμίτσα	Μαργαριτίου	1928
Βουνοσπηλιά	Γράβα	Φιλιατών	1927
Βρυσούλα	Κάτω Ξέχωρο	Φιλιατών	1964
Βρυσούλα	Κούτσι	Φιλιατών	1928
Γερωπλάτανος	Ντόλιανη	Φιλιατών	1955
Γεφύρι	Μπεσερέ	Μαργαριτίου	1927
Δίλοφον	Βρατίλα	Θυάμιδος	1963
Δονάτος	Βίλια	Φιλιατών	1928
Εικόνισμα	Παλιοκουτσάτι	Παραμυθίας	1927
Ελαία	Καλπάκι	Φιλιατών	1928
Ελαταριά	Λαμπανίτσα	Παραμυθίας	1928
Ελευθέριον	Σενίτσα	Μαργαριτίου	1928
Ζερβοχώρι	Δραγουμί	Παραμυθίας	1929
Ζωτικός	Λιβίκιστα	Παραμυθίας	1928
Θέμελο	Ταμπάνια	Μαργαριτίου	1927
Καλλιθέα	Αμυγδαλέα	Σουλίου	1957
Καλλιθέα	Παλιάμπελα	Φιλιατών	1957
Καρτέρι	Καρτέρεζα	Μαργαριτίου	1927
Καρτέρια	Κερτέριζα	Παραμυθίας	1927
Καταβόθρα	Λιγοράτι	Μαργαριτίου	1927
Καταμάχη	Γράσδανη	Παραμυθίας	1929
Κάτω Παλιοκκλήσι	Τσιφλίκι Γκούρζας	Φιλιατών	1927
Κερασοχώριον	Φατήρι	Φιλιατών	1955
Κεστρίνη	Σκουπίτσα	Φιλιατών	1957
Κεφαλάρι	Αρίλα	Μαργαριτίου	1927
Κεφαλοχώριον	Πλαγιά	Φιλιατών	1961
Κοκκινιά	Κοκκίνιστα	Φιλιατών	1928
Κοτρώνι	Κέναλη	Μαργαριτίου	1927
Κρυόβρυση	Πέστιανη	Θυάμιδος	1955
Κρυονέριον	Λίμποβο	Φιλιατών	1959
Κρυσταλλοπηγή	Νέα Σέλλιανη	Παραμυθίας	1955
Κυπάρισσος	Άγιος Αρσένιος	Φιλιατών	1960
Κυρά Παναγιά	Μποροβάρι	Παραμυθίας	1927
Λαδοχώρι	Λέδεζδα	Φιλιατών	1927
Λάκκα	Σαλίστα	Θυάμιδος	1929
Μακροχώρα	Γλουμποτσάρι	Φιλιατών	1927
Μανδρότοπος	Στάνοβο	Παραμυθίας	1927
Μαρίνα	Μπράνια	Φιλιατών	1927
Μέλισσα	Θανάτικα	Φιλιατών	1963
Μεσοβούνιον	Κορτέσι	Παραμυθίας	1955
Μεσοπόταμον	Λυκούρσι	Μαργαριτίου	1927
Μηλέα	Κωστάνα	Φιλιατών	1959
Μόρφι	Μορφάτι	Μαργαριτίου	1927
Μουζακέικα	Μουζακάτι	Μαργαριτίου	1927
Μούρτος	Βώλια ή Μούρτος	Φιλιατών	1927
Μύλοι	Σαράτι	Θυάμιδος	1955
Μύλοι	Σκέφερη	Φιλιατών	1928
Νάρκισσος	Άρτσες	Μαργαριτίου	1927
Νεράιδα	Μενίνα	Παραμυθίας	1955
Νεροχώρι	Μουτσάλα	Φιλιατών	1928
Ξέχωρον	Ξέχωρο Ντέμι	Φιλιατών	1927
Ξέχωρον Άνω	Ξέχωρο Μέμκου	Φιλιατών	1927
Ξέχωρον Κάτω	Ξέχωρο Ζεϊνέλ	Φιλιατών	1927
Ξηρόλοφος	Ζελεσό	Παραμυθίας	1927
Παλαιόκαστρο	Βράστοβο	Μαργαριτίου	1927
Παλιάμπελα	Τσαρακλιμάνι	Φιλιατών	1955
Παράβρυσον	Πλησεβίστα	Φιλιατών	1928
Παραπόταμος	Βάρφανη	Φιλιατών	1928
Παρδαλίτσα	Πράδαλλα	Παραμυθίας	1927
Πέντε Εκκλησιές	Οσδίνα	Παραμυθίας	1927
Πέραμα	Τσιμπουκάτικα	Φιλιατών	1963
Πέρδικα	Αρπίτσα	Μαργαριτίου	1927
Πλαγιά	Γλούστα	Φιλιατών	1959
Πλαίσιον	Παράβρυσον (Πλησεβίστα)	Θυάμιδος	1929
Πλάτανος	Αχούρια Βαβουρίου	Φιλιατών	1965
Πολύδροσον	Βλαχοχώρι	Σουλίου	1957
Πολύδωρο	Μάζι	Παραμυθίας	1929
Πολυνέριον	Κούτσι	Θυάμιδος	1955
Ποταμιά	Λομποβίστρα	Φιλιατών	1963
Προδρόμι	Βοϊνίκο	Παραμυθίας	1927
Πυργί	Μούρι	Μαργαριτίου	1927
Ραχούλι	Τσιφλίκι	Παραμυθίας	1927
Ριζόν	Αράχοβα	Φιλιατών	1959
Σμέρτου	Μύλων	Φιλιατών	1963
Σπαθαραίοι	Σπαθαράτι	Μαργαριτίου	1927
Σταυροχώρι	Γορίτσα	Μαργαριτίου	1927
Σύβοτα	Μούρτος	Θεσπρωτίας	1940
Συκοχώρι	Σμοκοβίνα	Μαργαριτίου	1927
Τρίκορφον	Σπάρταρη	Θυάμιδος	1929
Τροπαιούχος	Ρετσάτι	Φιλιατών	1927
Τσεκούρι	Τσεκουράτι	Μαργαριτίου	1927
Φασκομηλιά	Νέστα	Φιλιατών	1928
Φροσύνη	Κορύστιανη	Παραμυθίας	1927
Φτέρη	Βαρμόβα	Παραμυθίας	1928
Χαραυγή	Λύκος	Φιλιατών	1955
Χρυσαυγή	Βέλιανη	Σουλίου	1959

Ήταν Οκτώβριος του 2023 όταν με πρωτοβουλία της Περιφερειακής Ενότητας Θεσπρωτίας και του Αντιπεριφερειάρχη Θωμά Πιτούλη, τοποθετήθηκε ιστός 12 μέτρων και μία μεγάλη ελληνική σημαία μπροστά από το Βουλευτήριο στο ιστορικό Σούλι.

Από τότε ξεκίνησε και μία μεγάλη περιπέτεια που έφερε τον Θωμά Πιτούλη κατηγορούμενο στα δικαστήρια και τώρα καλείται σε απολογία από την Αποκεντρωμένη!!!

Δύο και πλέον χρόνια μετά και ενώ η δίκη εκκρεμεί, ο Αντιπεριφερειάρχης έλαβε σήμερα κλήση από την Αποκεντρωμένη Διοίκηση Ηπείρου και Δυτικής Μακεδονίας προκειμένου να… απολογηθεί εντός τριάντα ημερών!!!

Η Αποκεντρωμένη επικαλείται έγγραφα από τις εισαγγελικές αρχές τα οποία είχαν φτάσει στην υπηρεσία της τον Μάιο και τον Ιούνιο του 2024!!! Ενάμισι χρόνο πριν δηλαδή..

Και προφανώς από όλα τα αμαρτήματα στο χώρο της αυτοδιοίκησης για το ελληνικό κράτος η τοποθέτηση της ελληνικής σημαίας θεωρείται το πιο σοβαρό!!

Κατά το Υπουργείο Πολιτισμού ο Αντιπεριφερειάρχης αφενός λειτούργησε χωρίς την άδεια από τις αρχαιολογικές υπηρεσίες θέτοντας σε κίνδυνο την στατικότητα των κτιρίων –κτίρια για τα οποία το Υπουργείο ουδέποτε δαπάνησε έστω και ένα ευρώ- ενώ θεωρεί περιττή την τοποθέτηση της συγκεκριμένης σημαίας αφού υπάρχουν δύο άλλες στο χώρο των Ηρώου!!

Ο Θωμάς Πιτούλης βέβαια είχε διαμηνύσει πως «όταν θα κατέβει η ελληνική σημαία από την Ακρόπολη τότε θα κατέβει και από το Σούλι» θεωρώντας ότι η τοποθέτηση του ιστού και της σημαίας είναι η ελάχιστη τιμή σε κείνους που έχυσαν το αίμα τους για να παραμείνει ο τόπος ελεύθερος και να γίνει το Σούλι αιώνιο σύμβολο ελευθερίας και αυτοθυσίας..

Ο ίδιος είναι έτοιμος και για τα δικαστήρια και την απολογία στην Αποκεντρωμένη..

1456… Τρία χρόνια μετά την Άλωση της Πόλης από τους Οθωμανούς, ένας πρεσβύτερος, κερκυραϊκής καταγωγής, ο πάτερ Γεώργιος Καλοχαιρέτης, έκρυψε το ιερό σκήνωμα του Αγίου Σπυρίδωνα καθώς και της Αγίας Θεοδώρας της Αυγούστας, μέσα σ’ ένα καλάθι και αφού τα σκέπασε με χόρτα, τα φυγάδευσε από την τουρκεμένη Κωνσταντινούπολη. Ο λόγος… ο φόβος των Τούρκων και το μίσος σε κάθε τι Χριστιανικό.

Ο Γεώργιος Καλοχαιρέρης με επιμονή και πάθος και αφού διάσχισε την μισή Ελλάδα, φτάνει στη Παραμυθιά που τα χρόνια εκείνα ήταν μεγάλο Θρησκευτικό κέντρο. Άλλωστε δεν ήταν τυχαίο πως μερικά χρόνια αργότερα (το 1500), μεταφέρθηκε στη Παραμυθιά η έδρα της Επισκοπής από την Επισκοπή Βουθρωτού της Βορείου Ηπείρου και έτσι όλο αυτό το μεγάλο τμήμα της Ηπείρου, άνηκε διοικητικά στη Μητρόπολη Παραμυθιάς.

Πλούσια θρησκευτικά περιοχή η Παραμυθιά και έδρα του Αγίου Δονάτου του Θαυματουργού, το σκήνωμα του οποίου βρέθηκε στην Κέρκυρα και στο κάστρο της Κασσιόπης, πριν μεταφερθεί στην Βενετία. Η Παραμυθιά ειναι και έδρα του Αγίου Αναστάσιου που αλλαξοπίστησε τον γιο του Πασά της Παραμυθιάς που αργότερα σαν Δανιήλ ίδρυσε την Παναγία της Μυρτιδιώτισσα στην Κέρκυρα. Έδρα επίσης επίσης του Διάδοχου Φωτικής τα συγγράμματα του οποίου διδάσκονται ακόμα και σήμερα στις θεολογικές σχόλες της χώρας.

Σε αυτή την περιοχή και στην Ιερά Μονή της Παναγίας της Παραμυθίας που αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα βυζαντινά μνημεία της χώρας και που θα έπρεπε να γίνει μνημείο Unesco, εναποτέθηκαν τα ιερά σκηνώματα του Αγίου Σπυρίδωνα και της Αγίας Θεοδώρας.

Τα ιερά Σκηνώματα, λατρεύτηκαν από τον τοπικό λαό και κλήρο, παρά τον φόβο της τρομοκρατίας και του ανθελληνισμού που επικρατούσε σε όλη την διάρκεια της τουρκοκρατίας. Άλλωστε την Παραμυθιά την είχαν επιλέξει οι Οθωμανοί ως διοικητικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής με ότι αυτό και αν σημαίνει. Αυτος ήταν και ο λόγος που μερικά χρόνια μετά, οι συνθήκες επέβαλαν για λόγους ασφαλείας την μεταφορά τους στην Κέρκυρα.

Τα ιερά λείψανα, που τοποθετήθηκαν αρχικά στο ναό του Αγίου Αθανασίου, τα κληρονόμησαν οι τρεις γιοί του Καλοχαιρέτη, Μάρκος, Λουκάς και Φίλιππος (έτσι συνηθιζόταν τότε στην Ενετική Κέρκυρα). Το μερίδιο του ο Μάρκος, το σκήνωμα της Αγίας Θεοδώρας της Αυγούστας, το δώρισε το 1483 στο λαό της Κέρκυρας.

Οι κληρονόμοι του λειψάνου του Αγίου Σπυρίδωνα προσπάθησαν να μεταφέρουν το άγιο λείψανο εκτός της Κέρκυρας αλλά συνάντησαν τη σθεναρή αντίσταση των Κερκυραίων και εγκατέλειψαν το σχέδιο τους. Εν τέλει μεταβίβασαν τα δικαιώματα τους στην κόρη του Φιλίππου, Ασημίνα. Το λείψανο πέρασε τελικά στην ιδιοκτησία της οικογένειας Βούλγαρη, ως προίκα της Ασημίνας, όταν παντρεύτηκε το Σταματέλλο Βούλγαρη το 1520. Από τότε και για τέσσερις αιώνες έως το 1925, βρισκόταν στην κυριότητα της οικογένειας. Αρχικά και μέχρι το 1528 το λείψανο μεταφέρθηκε στον καθεδρικό ναό του Ταξιάρχου Μιχαήλ στο Καμπιέλο. Το 1528 ο Σταματέλλος Βούλγαρης το μετέφερε στο ναό, που έχτισε η οικογένεια προς τιμήν του Αγίου στο προάστιο του Σαρόκκου (Αγίου Ρόκκου).

Ωστόσο το 1537,κατά τη διάρκεια της πρώτης πολιορκίας της Κέρκυρας από τους Τούρκους, το σκήνωμα μεταφέρθηκε για ασφάλεια στο ναό των Αγίων Αναργύρων στο Παλαιό Φρούριο και επέστρεψε μετά τη λύση της πολιορκίας. Το 1577 αποφασίστηκε η κατεδάφιση του ναού, καθώς έπρεπε να επεκταθούν τα τείχη.

Το λείψανο μεταφέρθηκε προσωρινά και πάλι στο ναό του Αγίου Νικολάου των Ξένων στη Γαρίτσα, μέχρι και το 1589, οπότε και πραγματοποιήθηκαν τα θυρανοίξια του σημερινού ναού, η ολοκλήρωση του οποίου έγινε περίπου το 1594, και παραμένει εκεί μέχρι και σήμερα.

Το 1967 ο ιερός ναός του Αγίου Σπυρίδωνος της Κέρκυρας αναγνωρίστηκε επισήμως ως ίδιον Ν.Π.Δ.Δ με Προεδρικό Διάταγμα, υπό την επωνυμία «Ιερόν Προσκύνημα Αγίου Σπυρίδωνος Κερκύρας».

Ο Άγιος Σπυρίδων γεννήθηκε το 270 μ.Χ. στο (κατεχόμενο τώρα) χωριό Άσσια (Άσκια) της Κύπρου από οικογένεια βοσκών. Μορφώθηκε, αλλά δεν άλλαξε επάγγελμα: Συνέχισε την παράδοση της οικογένειας. Νυμφεύθηκε και απέκτησε μια κόρη. Γρήγορα, όμως, η σύζυγός του πέθανε. Ο Σπυρίδων βρήκε παρηγοριά στον θείο λόγο. Χειροτονήθηκε ιερέας. Και υπήρξε τόσο ενάρετος και αγαπητός που όταν χήρεψε η επισκοπή Τριμυθούντος στην Κύπρο, δια βοής λαός και κλήρος τον εξέλεξαν επίσκοπο.

Ο Σπυρίδων με το κύρος της αγίας και ηθικής ζωής του στην Α' Οικουμενική σύνοδο, που έγινε στη Νίκαια της Βιθυνίας (Μικρά Ασία) και στην οποία συμμετείχε, κατατρόπωσε τους Αρειανούς και αναδείχτηκε από τους λαμπρούς υπερασπιστές της Ορθόδοξης πίστης. Μάλιστα, όπως αναφέρει η παράδοση, αφού μίλησε για λίγο, κατόπιν έκανε το σημείο του Σταυρού και με το αριστερό χέρι, που κρατούσε ένα κεραμίδι, εις τύπον της Αγίας Τριάδος είπε: «Εις το όνομα του Πατρός» και έκανε να φανεί προς τα επάνω απ' το κεραμίδι φωτιά, δια της οποίας είχε ψηθεί αυτό. Όταν δε είπε: «Και του υιού, έρρευσε κάτω νερό, δια του οποίου ζυμώθηκε το χώμα του κεραμιδιού. Και όταν πρόσθεσε: «Και του ΑγίουΠνεύματος» έδειξε μέσα στη χούφτα του μόνο το χώμα που απέμεινε.

Ο Σπυρίδων εκοιμήθη το 348 και λόγω του ενάρετου βίου και των θαυμάτων που ετέλεσε κατατάχθηκε μεταξύ των Αγίων. Το λείψανό του κατά τον έβδομο αιώνα μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη για να προφυλαχθεί από τις επιδρομές των Αράβων στην Κύπρο. Μετά την άλωση της Πόλης το 1453 μεταφέρθηκε στην Κέρκυρα, η οποία από τότε συνδέεται στενά με τον Άγιο και οι κάτοικοί της επικαλούνται το όνομά του σε κάθε δύσκολη περίσταση.

Ανήμερα της εορτής του Αγίου, η Κέρκυρα γιορτάζει και μετά την πανηγυρική Θεία Λειτουργία, οι φιλαρμονικές του τόπου παρελαύνουν στα καντούνια παιανίζοντας εύθυμα εμβατήρια αλλά και χριστουγεννιάτικα τραγούδια. Στην Κέρκυρα λένε ότι ο «Άγιος Σπυρίδωνας πολλές φορές βγαίνει από την εκκλησιά του και γυρίζει για να βοηθήσει εκείνους που τον επικαλούνται. Γι’ αυτό λιώνει τα υποδήματά του, και οι Κερκυραίοι του τ’ αλλάζουν συχνα». (Νικόλαος Πολίτης, «Παραδόσεις»).

«Όταν η πανούκλα «χτύπησε» την Κέρκυρα, το 1825 φάνηκε ένας καλόγερος να κυνηγά ένα θηρίο και να το χτυπά μ’ ένα μεγάλο σταυρό. Ο καλόγερος ήταν ο Άγιος Σπυρίδωνας και το θηρίο η πανούκλα. Ήταν σα λιοντάρι και μαϊμού μαζί, κι είχε φτερά σαν της νυχτερίδας. Στο κάπο-Σίδερο την ανάγκασε ο Άγιος, χτυπώντας την με το σταυρό, να κάμει σταυρό στο βράχο και να ορκιστεί να μην ξαναπατήσει στην Κέρκυρα». (Νικόλαος Πολίτης, «Παραδόσεις»).

Σε μια κερκυραϊκή παράδοση ο άγιος παριστάνεται να καταδιώκει την πανώλη. Από παρετυμολογία του ονόματός του πιστεύεται ότι θεραπεύει τα σπυριά και την ευλογιά, γι’ αυτό και στη γιορτή του φέρνουν κόλλυβα στην εκκλησία. Ακόμη και τον πόνο των αυτιών θεραπεύει και είναι αξιοσημείωτες οι σχετικές θεραπευτικές συνήθειες. Έτσι στην Κίο: Όποιος πονούσε στο αυτί έταζε στον Άγιο Σπυρίδωνα να του πάει γλυκό, να γίνει τ’ αυτί του καλά.

Οι τηγανίτες τ’ Αγιού, είναι ένα ιδιαίτερο κομμάτι από την ελληνική παράδοση και τα ελληνικά έθιμα. Η παράδοση θέλει τους Κερκυραίους την παραμονή της γιορτής του Αγίου Σπυρίδωνα, να κάνουν το βεγιόνι, (την ολονυχτία στην εκκλησία Του). Για να αντιμετωπιστεί, λοιπόν, η κούραση, η νύστα και η ταλαιπωρία της αγρύπνιας, οι ντόπιοι και οι επισκέπτες τρώνε λουκουμάδες (τις τηγανίτες τ’ Αγιού). Το έθιμο αυτό τηρείται από την γιορτή του Aγίου Δημητρίου (26/10) μέχρι τις 11 του Δεκέμβρη, παραμονή της γιορτής του Αγίου Σπυρίδωνα. Όλες αυτές τις μέρες τα καντούνια πλημμύριζαν από το ευωδιαστό άρωμα των λουκουμάδων! Προς τιμή του λοιπόν, οι νοικοκυρές φτιάχνανε λουκουμάδες.

Γιορτάζει και ο Πειραιάς

Η Μονή του Αγίου Σπυρίδωνος, στον Πειραιά, ήταν πλούσιο μοναστήρι, οχυρωμένο για το φόβο των πειρατών και έφερε την ονομασία Καστρομονάστηρο. Το 1835 ορκίστηκαν στον ναό του Αγίου Σπυρίδωνα οι πρώτες Δημοτικές Αρχές του Πειραιά. Όταν η Αθήνα έγινε πρωτεύουσα του Κράτους ο Ανδρέας Μιαούλης θέλησε να χτίσει σπίτι κοντά στη θάλασσα. Το μόνο σημείο στον Πειραιά που δεν είχε βάλτους η ήταν η περιοχή της Μονής. Οι εργολάβοι λέγεται ότι έβλεπαν στον ύπνο τους έναν μοναχό ο οποίος τους ρωτούσε «γιατί μου κλείνετε το σπίτι» και αρνούνταν να συνεχίσουν τις εργασίες, οπότε ο Μιαούλης αναγκάστηκε να χτίσει το σπίτι με άλλους εργάτες. Λίγο πριν τελειώσει, ο θρύλος λέει ότι, πολλοί Πειραιώτες, είδαν στον ύπνο τους το μοναχό ο οποίος τους προειδοποιούσε ότι ο ιδιοκτήτης του δεν θα προλάβει να κατοικήσει σ' αυτό, όπως και έγινε καθώς ο ναύαρχος Ανδρέας Μιαούλης πέθανε στις 11 Ιουνίου 1835 και δεν πρόλαβε να μπει στο σπίτι. Ο πρώτος ναός του Αγ. Σπυρίδωνος είναι ο παλαιότερος ναός της ευρύτερης περιοχής του Πειραιά (Ιερά Μονή) και είχε κτισθεί τον 10ο αιώνα.

Ο σημερινός 3ος κατά σειρά ναός του Αγίου Σπυρίδωνος Πειραιά βρίσκεται στο κέντρο της πόλης και θεμελιώθηκε στα ερείπια της περιώνυμης Μονής και των δύο παλαιών Ναών τον Μάιο του 1863.

Τον Δεκέμβριο του 1990, το καθεστώς του Ραμίζ Αλία στην Αλβανία, έπνεε τα λοίσθια, αλλά «δάγκωνε» ακόμα. Τα σύνορα παρέμεναν ερμητικά κλειστά, με τον έξω κόσμο και όποιος επιχειρούσε να τα διασχίσει πυροβολείτο. Κάποιες διαμαρτυρίες φοιτητών στα Τίρανα με συντεχνιακά αιτήματα ήταν στα όρια του αποδεκτού για τη δικτατορία.

Ήταν Τρίτη 11 του μηνός, και στο χριστιανικό εορτολόγιο δεν υπάρχει θρησκευτική γιορτή. Για τους Έλληνες της Αλβανίας, όμως, εκείνη η Τρίτη έχει καταχωρηθεί στο μαρτυρολόγιό τους.

Ανήμερα, κάθε χρόνο, στο χωριό Αλύκο, κοντά στους Αγίους Σαράντα, οι κάτοικοι του κάμπου του Βούρκου με τα μειονοτικά χωριά αποτίουν φόρα τιμής στα τέσσερα παιδιά τους που δολοφονήθηκαν στα σύνορα, ένα βήμα προτού δρασκελίσουν τα συρματοπλέγματα και αναπνεύσουν άνεμο ελευθερίας. Μνημονεύουν, μαζί, υπέρ αναπαύσεως ψυχών των χιλιάδων ομογενών άλλα και Αλβανών που επί Χότζα εξοντώθηκαν από τους μηχανισμούς του καθεστώτος ενώ επιχειρούσαν να διαφύγουν στην Ελλάδα και τα πτώματάς τους σέρνονταν δεμένα σε τρακτέρ στα χωριά προς παραδειγματισμό…

Έβρεχε ολημερίς. Με το θόλωμα, ένα κινεζικής κατασκευής καμιόνι, από τα ελάχιστα οχήματα που κυκλοφορούσαν τότε, πλησίασε τα συρματοπλέγματα του στρατοπέδου «Τζάστα» στους λόφους των Αγίων Σαράντα. Από το φυλάκιο μιας απόμερης σκοπιάς ξεπετάχτηκε ένας στρατιώτης με το καλάσνικοφ κάτω από τη χλαίνη, κάθισε στη θέση του συνοδηγού και το καμιόνι χάθηκε μουγκρίζοντας μέσα στη νύχτα.

Το ριψοκίνδυνο εγχείρημα φυγής των δυο φίλων, και μαζί μερικών άλλων ομογενών που «φόρτωσαν» στη συνέχεια από το μειονοτικό χωριό Αλύκο, είχε ξεκινήσει. Πλην όμως, το ταξίδι προς το όνειρο θα πνιγεί στο αίμα στα σύνορα. Θα γίνει, όμως, ο πυροκροτητής της μοναδικής δυναμικής εξέγερσης στην Αλβανία εναντίον του καθεστώτος.

Χιλιάδες ομογενείς, έχοντας «επ’ ώμου» τα φέρετρα των νεκρών βάδισαν οπλισμένοι με τσεκούρια, ρόπαλα, σιδηρολοστούς και τσουγκράνες προς την πόλη των Αγίων Σαραντα και συγκρούστηκαν στις παρυφές της με την αστυνομία, τον στρατό και ομάδες πολιτοφυλακής του κόμματος, που εστάλησαν για να τους αναχαιτίσουν.

Φτάνοντας στα σύνορα, απέναντι από το χωριό Μαυρομάτι Θεσπρωτίας, οι πέντε νέοι, Βαγγελής Μήτρου από το χωριό Γέρμα, Θανάσης Κότσης, Θωμάς Μάσιος και Αντώνης Ραφτης από το Αλυκο και ο στρατιώτης με καταγωγή από το Φίερι, εγκατέλειψαν σε μικρή απόσταση το φορτηγό και συνέχισαν πεζή. Με το που πλησίασαν τα ηλεκτροφόρο συρματοπλέγμα, όμως έγιναν αντιληπτοί από τους φρουρούς που άρχισαν να πυροβολούν εναντίον τους.

Ο στρατιώτης της παρέας ανταπέδωσε τα πυρά σκοτώνοντας έναν Αλβανό φρουρό και η σύγκρουση γενικεύτηκε. Δυο από τους ομογενείς σκοτώθηκαν επιτόπου και οι άλλοι δυο τραυματίστηκαν βαριά, ενώ συνελήφθη ο οπλισμένος Αλβανός στρατιώτης, για τον ρόλο του οποίου πολλά ειπώθηκαν στη συνέχεια.

Νεκροί και τραυματίες μεταφέρθηκαν στο κοντινό χωριό Τσιφλίκι, όπου σύμφωνα με μαρτυρίες ντόπιων, εν μέσω κραυγών και βογκητών, δόθηκε η χαριστική βολή στους δυο βαριά τραυματισμένους νέους. Με το που έφτασε το νέο στο χωριό, εκατοντάδες άνθρωποι ξεκίνησαν για τα σύνορα, άλλοι για να παραλάβουν τις σορούς και άλλοι για να περάσουν εκμεταλλευόμενοι τη σύγχυση στην Ελλάδα.

Μ ένα καμιόνι που «επίταξαν» στην διαδρομή μετέφεραν τα νεκρά παιδιά στο χωριό, που έβραζε από θυμό εναντίον του καθεστώτος και ζητούσε εκδίκηση. Με συνοπτικές διαδικασίες, αποφάσισαν να κινηθούν κουβαλώντας και τα φέρετρα με τις σορούς των παιδιών προς τους Αγίους Σαράντα για να κάψουν τα γραφεία του κόμματος και της αστυνομίας.

Ο δεκαεφτάχρονος τότε Λεωνίδας Παπάς, που βρέθηκε στην κορυφή της πορείας των οργισμένων, κρατώντας ένα καπάκι από τα φέρετρα αφηγείται στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, τριάντα ακριβώς χρόνια μετά. «Ήταν μια πρωτόγνωρη κατάσταση, ένας αυθόρμητος ξεσηκωμός. Άντρες, γυναίκες, γερόντοι, μικρά παιδιά ξεκινήσαμε με μοιρολόγια, κατάρες και συνθήματα για να πάμε να τα βάλουμε φωτιά στους Αγίους Σαράντα. Δεν υπήρχε ούτε οργάνωση ούτε καθοδήγηση, ο κάθε ένας έκανε αυτό που τον εξέφραζε. Φωνάζαμε συνθήματα “κάτω η δικτατορία”, “Ζήτω η ελευθερία”, «Ραμίζ Αλία δολοφόνε» και κάπου κάπου ακουγόταν και κανένα “Ενωση με την Ελλάδα”. Επικρατούσε ένας παροξυσμός, τέτοια συνθήματα δεν είχαν ακουστεί ποτέ. Ξεχείλιζε η οργή και το πάθος, ήμασταν αποφασισμένοι για όλα. Στη διαδρομή ενώνονταν μαζί μας και άλλοι Έλληνες από τα μειονοτικά χωριά, στο τέλος γίναμε πάνω από δυο με τρεις χιλιάδες».

Σε απόσταση δυο χιλιομέτρων από τους Αγίους Σαράντα, σε μια χαράδρα στο χωριό Λυκούρσι, το καθεστώς είχε αναπτύξει δυνάμεις του στρατού (χωρίς όπλας», της αστυνομίας και παρακρατικών της κομματικής πολιτοφυλακής, για να εμποδίσει την είσοδο της πομπής στην πόλη.

«Με το που φτάσαμε πρόσωπο με πρόσωπο, μας ζήτησαν να κάνουμε πίσω. Μπροστά πήγαιναν τα φέρετρα και πίσω ένας κόσμος που δεν συγκρατιόταν με τίποτα. Κάποια στιγμή έγινε η σύγκρουση. Μια οχλοβοή ακουγόταν από πίσω μας και ο κόσμος μας έσπρωχνε μπροστά. Απωθήσαμε τους στρατιώτες που δεν έφεραν όπλα και συγκρουστήκαμε με τους αστυνομικούς που κάποια στιγμή άρχισαν να πυροβολούν. Στη θέα των τραυματιών, το πλήθος εξαγριώθηκε. Άκουγες από παντού φωνές, βρισιές, εκκλήσεις μανάδων που είχαν χάσει μέσα στον πανζουρλισμό τα παιδιά τους, τα μοιρολόγια παρέπεμπαν σε τελετή αρχαίας τραγωδίας. Κάποια στιγμή προς το απόγευμα επικράτησαν οι πιο ψύχραιμες φωνές και αποφασίστηκε να γυρίσουμε πίσω για να κηδέψουμε τα παιδιά. Εξάλλου τον σκοπό μας τον είχαμε πετύχει. Τέτοιο πράγμα δεν είχαν ματαγίνει στην Αλβανία».

Στην ερώτησή μας για το πώς αντέδρασε το καθεστώς Αλία σ’ αυτό το πρωτοφανές ξέσπασμα των ομογενών, ο Λεωνίδας Παπάς, μηχανικός σήμερα και τέως πρόεδρος της Ομόνοιας, λέει: «Για αρκετές μέρες στο χωριό επικρατούσε μια ατμόσφαιρα υπερδιέγερσης. Ζούσαμε ώρες αυτονομίας, απουσίας του καθεστώτος, πρωτοφανές. Ούτε αστυνομία, ούτε τίποτα. Κανένας ένστολος. Από την αστυνομία μπλόκα σε απόσταση από τις εισόδους της πόλης και δεν επέτρεπαν στους Αλυκιώτες να πάνε στους Αγίους Σαράντα. Ούτε τους Αλυκιώτες που ζούσαν στους Αγίους Σαράντα επέτρεπαν να βγουν. Φοβούνταν ότι θα πάμε ένας ένας και κατόπιν θα ενωθούμε και θα διαδηλώσουμε μέσα στην πόλη.

»Μια μέρα μας έστειλαν μήνυμα με τους χαφιέδες τους ότι ο συνοριοφύλακας που σκοτώθηκε στα σύνορα ήταν από τον βορρά και επειδή οι βόρειοι έχουν το νόμο της εκδίκησης, προσπαθούσαν να διαδώσουν ότι κατεβαίνουν μαζικά από τον βορρά για να σκοτώσουν και να πάρουν το αίμα πίσω. Ότι έρχεται τεράστιο κονβόι, το οποίο σταμάτησε η αστυνομία που δήθεν μας προστάτευσε από μακελειό. Θυμάμαι ότι όταν κυκλοφόρησε αυτή η φήμη, μαζεύτηκαν στο χωριό με τσεκούρια, τρικούλια, μαχαίρια, δρεπάνια για να αμυνθούν, όλοι οι χωριανοί. Μερικοί φοβήθηκαν και έλεγαν να μετακομίσουμε για ένα διάστημα σε άλλο γειτονικό χωριό για να μας προστατεύσουν εκεί οι Έλληνες. Είκοσι μέρες μετά ανακοινώθηκε από το καθεστώς ότι θα έχουμε πλουραλισμό, άρχισαν να μιλούν ανοιχτά όλοι ενατίον του καθεστώτος, χαλάρωσε το πράγμα.

»Τα ΜΜΕ του καθεστώτος έπνιξαν το θέμα. Υπήρχε τότε η κρατική τηλεόραση, ένα κανάλι, ενημερωτική εφημερίδα ήταν μόνο η Ζέρι Πόπουλιτ, υπήρχε το ραδιόφωνο του Αργυρόκαστρου, ελεγχόμενα φυσικά, υπήρχαν και κάποιες εφημερίδες καθαρά πολιτιστικού περιεχομένου, καμιά σχέση με την επικαιρότητα.

»Δεν είπαν φυσικά τίποτα. Ό,τι μαθεύτηκε, μαθεύτηκε από στόμα σε στόμα. Θα ήταν εντελώς διαφορετικά τα πράγματα εάν αυτά γίνονταν το ’85 ή και νωρίτερα, το καθεστώς θα είχε ξεριζώσει ολόκληρο το χωριό και θα μας έστελναν εξορία. Θα έλεγαν ότι αυτοί θα μας μολύνουν όλη την περιοχή. Θα εκτελούσαν πολλούς, θα φυλάκιζαν ακόμα περισσότερους, θα γινόταν λαϊκό δικαστήριο για όλο το χωριό. Θα έφευγε όλο το χωριό. Δύσκολα θα γινόταν κάτι τέτοιο χωρίς να το θεωρώ απίθανο. Πάντως μπορεί να είχε αρχίσει δειλά δειλά να χαλαρώνει κάπως, και να συζητάει ο ένας με τον άλλο για το καθεστώς, δεν τολμούσε όμως ακόμα κανείς να σκεφθεί να περάσει στην Ελλάδα…».

Έναν χρόνο μετά, το καθεστώς κατέρρευσε και οι κάτοικοι του Αλύκου έκαναν τα πρώτο μνημόσυνο για τα ηρωικά τους παιδιά.

Το 1994, με απόφαση του προέδρου Σαλί Μπερίσα, οι τέσσερις ομογενείς θα αναγορευθούν επισήμως «μάρτυρες της Δημοκρατίας» και το 2007, με χρήματα του ελληνικού κοινοβουλίου αναγέρθηκε στην πλατεία του Αλυκο μνημείο, όπου κάθε χρόνο, την 12η Δεκεμβρίου, που κηδεύτηκαν οι τέσσερις νέοι, τελείται μνημόσυνο και ακολουθούν εκδηλώσεις. Μια σεμνή επιμνημόσυνη τελετή θα γίνει και αύριο με τη συμπλήρωση τριάντα χρόνων από την αποφράδα εκείνη ημέρα στο χωριό.