Είμαστε όλοι δημοκράτες - Του Σταύρου Κωστάρα

Όσοι αριστεροί οπαδοί του υπαρκτού σοσιαλισμού έχουν πλέον απομείνει, μην έχοντες ηθικές κρίσεις για την πολιτική, εμμένουν ότι αυτή δεν έχει να κάνει με τα δίκαια των ανθρώπων. Ούτε καν με τη δικαίωση.
Θεωρούν ότι έχει να κάνει με τις τάξεις, την εκμετάλλευση και τους τρόπους παραγωγής. Αυτό ήταν και θα είναι μια ιδιαιτερότητα του αριστερού χώρου.
Κι όμως!
Ακόμη κι αν επρόκειτο αύριο να πέσουν όλα τα συντηρητικά και αντιδραστικά καθεστώτα του πλανήτη, με την δημόσια εικόνα τους ανεπανόρθωτα αμαυρωμένη από την διαφθορά και την ανικανότητα, ο πολιτικός χώρος του συντηρητισμού θα επιζούσε αλώβητος. Τα επιχειρήματα υπέρ του συντηρείν θα παρέμεναν εξίσου βιώσιμα όσο ποτέ.
Η Αριστερά έχει πλέον χάσει την αφήγηση της η οποία υπήρχε μόνο όσο είχε μια ιστορική υποστύλωση. Τώρα υφίσταται ένα κενό. Το μόνο που απομένει για να συμπληρώνει το κενό αυτό είναι η πολιτική. Η πολιτική του συμφέροντος, η πολιτική του φθόνου, η πολιτική της επανεκλογής. Χωρίς να υπάρχει ιδεολογία η πολιτική καταντά ένα είδος κοινωνικής λογιστικής ή αλλιώς μήνας μπαίνει μήνας βγαίνει διοίκηση ανθρώπων και πραγμάτων.
Ένας συντηρητικός μπορεί αρκετά άνετα να βγει ζωντανός και αλώβητος από αυτό. Για την αριστερά όμως είναι θάνατος!
Πριν το 1989, και την κατάρρευση των δοξασιών του υπαρκτού σοσιαλισμού, η δημοκρατική αριστερά στην Ευρώπη θεωρούσε τον εαυτό της ως εναλλακτική λύση απέναντι στον επαναστατικό σοσιαλισμό και τον κομμουνισμό. Τονίζοντας τις δημοκρατικές της πεποιθήσεις έστεκε μακριά από τον αυταρχισμό και την καταπίεση. Η ισότητα, η κοινωνική δικαιοσύνη και οι ρυθμίσεις της αγοράς, ήταν τα όπλα της στην πορεία προς ένα καλύτερο μέλλον.
Σήμερα η ρητορεία αυτή δεν στέκει, παρότι οι πλείστοι των ευρωπαίων πολιτικών δεν θα διαφωνούσαν με τις θεμελιώδεις σοσιαλιστικές παραδοχές σχετικά με τα καθήκοντα του κράτους. Σήμερα, που δεν υφίσταται η εξ αριστερών αμφισβήτηση, οι σοσιαλδημοκρατικές πολιτικές έχουν υποστεί φθορά. Σήμερα είμαστε όλοι δημοκράτες.
Αν όμως είμαστε όλοι δημοκράτες τι είναι αυτό που μας ξεχωρίζει?
Γνωρίζουμε, από τα πλείστα μέχρι σήμερα παραδείγματα, πως υπάρχουν πράγματα τα οποία σχεδόν σίγουρα τα κράτη δεν πρέπει να κάνουν. Έχοντας ξεφύγει πλέον από τις δογματικές αντιλήψεις του παρελθόντος, όταν οι κυβερνώντες λειτουργούσαν με την βεβαιότητα και την πεποίθηση ότι γνωρίζουν τι είναι καλό για τον λαό, και παρά τα υποτιθέμενα διδάγματα του 1989, ξέρουμε πως το κράτος δεν είναι όλο κακό.
Το μόνο κράτος που είναι χειρότερο από το υπερβολικό κράτος είναι το υπερβολικά λίγο κράτος. Είναι εύκολο να διαπιστώσουμε ότι στα διαλυμένα κράτη η βία και η αδικία είναι τουλάχιστον όση και στα αυταρχικά καθεστώτα.
Ο καπιταλισμός, παρότι πολλοί λανθάνουν, δεν είναι ένα πολιτικό σύστημα. Είναι ένας τύπος οικονομικής ζωής συμβατός και με δεξιές και αριστερές δικτατορίες (Κίνα), και σε σοσιαλδημοκρατικές μοναρχίες (Σουηδία), αλλά και πλουτοκρατικές δημοκρατίες (Η.Π.Α).
Ο κομμουνισμός, ενώ είναι σαφώς αντίθετος σε μια ανοιχτή αγορά, μπορεί να προσαρμόζεται σε μια ποικιλία οικονομικών συστημάτων, παρότι δεν μπορεί να εξασφαλίσει κανενός την αποτελεσματικότητα.
Λόγω της αποτυχίας του όμως αυτής σε καμία περίπτωση δεν έπεται ότι πρέπει να καταδικάσουμε κάθε κρατική παροχή και κάθε οικονομικό σχεδιασμό. Το όραμα της σφαιρικής κοινωνικής οργάνωσης, μοντέλο ανέφικτο σε κοινωνίες ανθρώπων, μπορεί να απέτυχε παταγωδώς . Αλλά το ζήτημα του πως θα πρέπει να οργανωθούμε προς το κοινό όφελος παραμένει εξίσου σημαντικό όσο ήταν πάντα.
Με την πτώση του κομμουνισμού διαπιστώσαμε ότι η μετάβαση από τον καταπιεστικό εξισωτισμό στην αχαλίνωτη απληστία δεν είναι κάτι ευχάριστο. Μια χούφτα άπληστοι επιχειρηματίες, οι οποίοι ευημερούν σήμερα λόγω της κατάρρευσης ενός αυταρχικού κράτους, δεν μας είναι περισσότερο ευχάριστη από όσο ήταν ο ίδιος ο αυταρχισμός. Και τα δύο υποδηλώνουν πως υπάρχει κάτι στραβό στην κοινωνία.
Η ελευθερία είναι ελευθερία.
Αν όμως οδηγεί στην ανισότητα, την φτώχεια και τον κυνισμό θα πρέπει να το λέμε και όχι να κρύβουμε τα μειονεκτήματα της κάτω από το χαλί, στο όνομα του θριάμβου της ελευθερίας επί της καταπίεσης. 

Σταύρος Κωστάρας