Οι επιπτώσεις του "κακού" χρέους στην Ελληνική κοινωνία | Γράφει ο Γιάννης Στάθης

Οι επιπτώσεις του "κακού" χρέους στην Ελληνική κοινωνία | Γράφει ο Γιάννης Στάθης

Το "κακό" χρέος δεν αποτελεί μόνο μια οικονομική δυσκολία , είναι μια βαθιά ψυχολογική εμπειρία η οποία επηρεάζει τη σκέψη, τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά του ανθρώπου. Η οικονομική πίεση μετατρέπεται σε εσωτερικό βάρος, συχνά αόρατο στους γύρω, αλλά ιδιαίτερα «βαρύ» για εκείνον που το κουβαλά. Οι ψυχολογικές επιπτώσεις μπορεί να είναι εξίσου σοβαρές –και πολλές φορές σοβαρότερες– από τις υλικές συνέπειες του χρέους.

Στην Ελλάδα, η εμπειρία των τελευταίων δεκαετιών ανέδειξε με τον πιο έντονο τρόπο πώς η συσσώρευση προβληματικού χρέους μπορεί να διαμορφώσει όχι μόνο την οικονομία, αλλά και τη συλλογική νοοτροπία, τις κοινωνικές σχέσεις και την ψυχολογία των ατόμων.

Καταρχάς, το κακό χρέος επιβαρύνει άμεσα τα νοικοκυριά. Η αδυναμία αποπληρωμής δανείων και η διαρκής πίεση των υποχρεώσεων δημιουργούν ένα κλίμα ανασφάλειας που επηρεάζει βαθιά την καθημερινότητα. Το άγχος, η ντροπή και η ενοχή είναι συναισθήματα κοινά στους δανειολήπτες, τα οποία συχνά μετατρέπουν οικονομικά προβλήματα σε προσωπικές κρίσεις.

Παραδείγματα από την ελληνική πραγματικότητα δείχνουν αυτή τη δυναμική:

Μια οικογένεια με στεγαστικό δάνειο που επηρεάζεται από την ανεργία βιώνει καθημερινό άγχος, καβγάδες για τα οικονομικά και αίσθηση ντροπής απέναντι στο κοινωνικό περιβάλλον.

Νέοι επιστήμονες οι οποίοι αναγκάστηκαν να πάρουν καταναλωτικά δάνεια ή δάνεια για σπουδές νιώθουν αβοήθητοι, περιορίζουν τα σχέδια ζωής τους και συχνά σκέφτονται μετανάστευση ως διέξοδο.

Μικροεπιχειρηματίες που χρεώθηκαν για να στηρίξουν μικρές επιχειρήσεις βρίσκονται αντιμέτωποι με άγχος, ενοχές απέναντι στην οικογένεια και κρίση ταυτότητας όταν οι επιχειρήσεις δεν αντέχουν την πίεση.

Συνταξιούχοι που καλύπτουν δάνεια παιδιών βιώνουν θλίψη, άγχος επιβίωσης και κοινωνική απομόνωση, νιώθοντας ότι οι κόποι μιας ζωής εξανεμίστηκαν.

Άνεργοι που αποφεύγουν να ανοίξουν λογαριασμούς ή να ελέγξουν ειδοποιήσεις από τράπεζες εμφανίζουν αποφυγική συμπεριφορά και αύξηση άγχους.

Νέα ζευγάρια με καταναλωτικά δάνεια αντιμετωπίζουν συγκρούσεις, απόκρυψη εξόδων και κρίσεις σχέσης.

Γονείς που αδυνατούν να καλύψουν βασικές ανάγκες παιδιών νιώθουν ντροπή και αίσθηση ανεπάρκειας.

Σε ευρύτερο επίπεδο, το κακό χρέος υπονομεύει την κοινωνική συνοχή. Η αύξηση των ανισοτήτων μεταξύ όσων μπορούν να ανταπεξέλθουν και όσων εγκλωβίζονται στον φαύλο κύκλο του δανεισμού δημιουργεί μια αίσθηση αδικίας και απογοήτευσης, μειώνοντας την εμπιστοσύνη προς τους θεσμούς. Η οικονομική δραστηριότητα επηρεάζεται επίσης σημαντικά: η κατανάλωση περιορίζεται, οι μικρές επιχειρήσεις δυσκολεύονται να χρηματοδοτηθούν και η επιχειρηματικότητα αναστέλλεται.

Παράλληλα, το κακό χρέος λειτουργεί και ως πολιτικός παράγοντας. Όταν οι πολίτες νιώθουν οικονομικά πιεσμένοι, αυξάνεται η ευαλωτότητά τους σε απλουστευτικές υποσχέσεις και δημαγωγικές αφηγήσεις, ενισχύοντας την πόλωση και την καχυποψία προς τους θεσμούς.

Συνοψίζοντας, οι επιπτώσεις του κακού χρέους στην ελληνική κοινωνία δεν περιορίζονται στους οικονομικούς δείκτες. Αφορούν το ψυχικό κλίμα των ατόμων, τις κοινωνικές σχέσεις, την επιχειρηματικότητα, την πολιτική δυναμική και την ίδια την κουλτούρα της καθημερινότητας. Τα παραδείγματα από νοικοκυριά, νέους, μικροεπιχειρηματίες και συνταξιούχους δείχνουν ότι οι ψυχολογικές συνέπειες –άγχος, ντροπή, ενοχή, απώλεια αυτοεκτίμησης και κοινωνική απομόνωση– είναι ίσως οι πιο επώδυνες.

Η κατανόηση αυτών των συνεπειών είναι απαραίτητο βήμα, για την οικοδόμηση ενός πιο υγιούς οικονομικού περιβάλλοντος στην Ελλάδα, το οποίο θα στηρίζεται όχι στον δανεισμό ως αυτοσκοπό, αλλά στη δημιουργικότητα, την παραγωγικότητα και την κοινωνική αλληλεγγύη.

Το κακό χρέος και τα κόκκινα δάνεια στην Ελλάδα αποτελούν πολυδιάστατο πρόβλημα. Οι οικονομικές, κοινωνικές και ψυχολογικές συνέπειες αλληλεπιδρούν και επιδεινώνονται από την ανεπάρκεια των διαδικασιών διαχείρισης. Η εμπειρία των νοικοκυριών, των νέων, των μικροεπιχειρηματιών και των συνταξιούχων δείχνει ότι οι ψυχολογικές επιπτώσεις—άγχος, ντροπή, ενοχή, απώλεια αυτοεκτίμησης—είναι ιδιαίτερα επώδυνες. Η αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος απαιτεί ολιστική προσέγγιση, η οποία συνδυάζει οικονομική αποτελεσματικότητα και κοινωνική δικαιοσύνη.

Γιάννης Στάθης

Αθήνα 6 Δεκεμβρίου 2025.