Οι μεταβάσεις στη ζωή των παιδιών και ο ρόλος της οικογένειας, των εκπαιδευτικών και των ποιμένων της Εκκλησίας στην πρόοδό τους - Της Βασιλικής Β.Παππά*

Οι μεταβάσεις στη ζωή των παιδιών και ο ρόλος της οικογένειας, των εκπαιδευτικών και των ποιμένων της Εκκλησίας στην πρόοδό τους - Της Βασιλικής Β.Παππά* 

 

H ζωή μας δεν είναι μια ευθεία γραμμή. Κατά τη διάρκεια της, βιώνουμε διάφορες μεταβάσεις. Σε αυτό το ταξίδι εμπεριέχονται ευχάριστες και δυσάρεστες περίοδοι. Μετάβαση είναι το «πέρασμα» από μια γνωστή κατάσταση σε μια άλλη, άγνωστη σε μας. Οι μεταβάσεις κατηγοριοποιούνται σε κανονικές και μη κανονικές. Οι κανονικές μεταβάσεις αφορούν αναμενόμενες αλλαγές, είτε για το άτομο (π.χ. αναπτυξιακές μεταβάσεις, όπως η εφηβεία) είτε για τη συντριπτική πλειονότητα των ανθρώπων (π.χ. το πέρασμα από τον γάμο στη γονικότητα). Οι μη κανονικές μεταβάσεις προκαλούν άγχος, επειδή δεν είναι αναμενόμενες (πόλεμος, ανεργία, σοβαρή ασθένεια, απώλεια αγαπημένου προσώπου). Οι μεταβάσεις μπορεί να αφορούν την προσωπική, εκπαιδευτική, κοινωνική ή επαγγελματική μας ζωή, όπως π.χ. είναι η μετάβαση από το Δημοτικό σχολείο στο Γυμνάσιο, η μετεγκατάσταση σε άλλη πόλη ή χώρα, η μετάβαση από την παιδική στην εφηβική ηλικία, η μετάβαση από το σχολείο στην αγορά εργασίας κτλ.

Ως εκ τούτου, κάθε αλλαγή που ζούμε πυροδοτεί συναισθήματα. Συναισθήματα για όσα αφήνουμε πίσω μας και για όσα πρόκειται να συναντήσουμε. Τα συναισθήματα που συνήθως συνοδεύουν τις διάφορες καταστάσεις μετάβασης μπορεί να ποικίλλουν ανάλογα με την προσωπικότητα του ανθρώπου, το είδος της μετάβασης, τις προηγούμενες εμπειρίες του. Επίσης, τα συναισθήματα που νιώθει κανείς μπροστά στην αλλαγή μπορεί να διαφοροποιούνται ανάλογα με το αν η μετάβαση ήταν επιθυμητή ή ανεπιθύμητη.

Για να διανύσει κανείς με σύνεση και ωριμότητα τα διάφορα μεταβατικά στάδια στις σπουδές, στην εργασία, στην προσωπική του ζωή είναι σκόπιμο να είναι κατάλληλα προετοιμασμένος για αυτά και να έχει αναπτύξει κάποιες δεξιότητες όπως αυτές της ευελιξίας, της λήψης αποφάσεων, της αναζήτησης και της κριτικής ανάγνωσης των πληροφοριών. Κατάλληλη προετοιμασία για τις διάφορες αλλαγές σημαίνει, πάνω από όλα, γνωρίζω και κατανοώ όσα συμβαίνουν γύρω μου και μέσα μου» υιοθετώντας μια κριτική στάση, ώστε να μην προσαρμόζομαι παθητικά και άκριτα στις διάφορες καταστάσεις, αλλά να τις διερευνώ και να δρω έτσι ώστε να τις μεταβάλλω ανάλογα με τις ανάγκες και τους στόχους μου. Μόνον έτσι οι διάφορες μεταβάσεις μετατρέπονται σε ευκαιρίες για προσωπική ανάπτυξη, εξέλιξη και, συνακόλουθα για κοινωνική πρόοδο.

Ιδιαίτερη θα λέγαμε είναι η μετάβαση αυτή που καλείται να αντιμετωπίσει ένα παιδί που πάει για πρώτη φορά στο σχολείο. Χαρακτηριστικό αυτής της φάσης, είναι το άγχος τόσο του παιδιού όσο και των κηδεμόνων του. Η καθημερινότητά τους αλλάζει καθώς δεν αποτελούν πια το μοναδικό περιβάλλον του παιδιού το οποίο αρχίζει να μεγαλώνει και να ανοίγει τα φτερά του. Όλη αυτή η φάση είναι κατά κάποιο τρόπο και μια διαδικασία «απογαλακτισμού» του γονέα από το παιδί.

Όπως παρατηρεί η γνωστή ψυχαναλύτρια Melanie Klein, το σχολείο θεωρείται ως ο πρώτος χώρος δοκιμασίας, που βρίσκεται έξω από το προστατευτικό πλαίσιο της οικογένειας. Για το λόγο αυτό, πολλά παιδιά εκδηλώνουν τον πρώτο καιρό της φοίτησής τους στο σχολείο συμπτώματα ανησυχίας και ταραχής, όπως βούρκωμα ματιών και κλάματα, νευρικά τικ, νευρομυϊκή υπερένταση, σημάδια άγχους στο πρόσωπο, αποφυγή άλλων παιδιών, κι άλλα παρόμοια. Καθώς, όμως, οι μικροί μαθητές προσαρμόζονται στο νέο τους περιβάλλον, τα συμπτώματα αυτά υποχωρούν, συνήθως μέχρι το τέλος της τέταρτης εβδομάδας, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων.

Μετάβαση επίσης, καλείται να αντιμετωπίσει και ο μαθητής από το Δημοτικό στο Γυμνάσιο. Η αλλαγή αυτή σηματοδοτεί κάτι παραπάνω από αλλαγή τάξης. Είναι μια μετάβαση από την παιδική ηλικία στην εφηβική, από την εξάρτηση στην ανεξαρτησία, από το γνώριμο στο άγνωστο, από την υπακοή στην αναζήτηση.

Η Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση χαρακτηρίζεται από την παροχή γενικών γνώσεων, ενώ η Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση χαρακτηρίζεται από τη διαφοροποίηση των μαθημάτων. Η μετάβαση των 12χρονων έχει επιπτώσεις στη σχολική τους πορεία ενώ για το 10% αυτής της ηλικιακής ομάδας η αλλαγή σχολείου αποτελεί τραυματική εμπειρία και πολλά απ΄ αυτά τα παιδιά παρουσιάζουν προβλήματα που συνεχίζονται και στις υπόλοιπες τάξεις.

Γι’ αυτό τα εμπλεκόμενα μέρη στην ανατροφή του μαθητή – γονείς, εκπαιδευτικοί αλλά και οι πνευματικοί τους – οφείλουν να συντρέξουν ώστε η ενσωμάτωση να γίνει όσο πιο ομαλά γίνεται.

Πιο συγκεκριμένα μπορούμε να πούμε ότι:

Οι γονείς αλλά και οι εκπαιδευτικοί με τους πνευματικούς πατέρες των παιδιών οφείλουν να παρακολουθούν τα βήματά τους και να συζητούν μαζί τους. Ακόμη οφείλουν να ανακαλύψουν τρόπους που θα τα βοηθήσουν να ξεδιπλώσουν τις δυνατότητές τους. Αυτό θα επιτευχθεί με καλή συνεργασία όλων των πλευρών. Η αναγκαιότητα της συστηματικής γονεϊκής εμπλοκής τόσο στο σχολείο όσο και στις συναντήσεις των κατηχητικών συνίσταται. Οι γονείς οφείλουν να υποστηρίζουν το έργο τους, βοηθώντας τους μέσα από τακτικές συναντήσεις ώστε κι εκείνοι με τη σειρά τους να μπορέσουν να κατανοήσουν καλύτερα τις προσωπικές ανάγκες των παιδιών τους.

Πολλές έρευνες έχουν καταδείξει ότι οι μαθητές με χαμηλή σχολική επίδοση προέρχονται, κατά κανόνα, από οικογένειες όπου οι γονείς χρησιμοποιούν αυστηρές μεθόδους πειθαρχίας, είναι απορριπτικοί, έχουν αρνητική στάση απέναντι στο εκπαιδευτικό προσωπικό, επιρρίπτουν την ευθύνη για την αποτυχία αποκλειστικά στα παιδιά παραγνωρίζοντας το δικό τους ρόλο ενώ δεν εμπλέκονται με την σχολική ζωή του παιδιού τους.

Στον αντίποδα, μαθητές με υψηλή σχολική επίδοση προέρχονται από υποστηρικτικό οικογενειακό περιβάλλον όπου οι γονείς τους έχουν τακτική επικοινωνία με το σχολείο και τους δασκάλους τους, εμπιστεύονται την κρίση τους, έχουν ενεργό συμμετοχή στην καθημερινότητα του παιδιού και διατηρούν, ως οικογένεια, μεγάλη συνοχή.



* Η Βασιλική Β. Παππά γεννήθηκε στα Τρίκαλα και ζει στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε Θεολογία στα Πανεπιστήμια Θεσσαλονίκης και Βελιγραδίου και ακολούθησε μεταπτυχιακές σπουδές στην Εκκλησιαστική Ιστορία, στην Χριστιανική Ηθική και στην Κοινωνιολογία του Χριστιανισμού. Από το 2003 δημοσιογραφεί σε εφημερίδες και περιοδικά και από το 2017 διευθύνει το ηλεκτρονικό περιοδικό cultmagz.com