Εκλογικό σύστημα και Εκλογές 25-1-2015

Εκλογικό σύστημα και Εκλογές 25-1-2015

Του Σταύρου Κωστάρα

Η Ελλάδα έχει διαιρεθεί σε 57 εκλογικές περιφέρειες (51 νομοί-εκτός του Αγίου Όρους-, 4 επί πλέον στην Αττική, 1 επί πλέον στη Θεσσαλονίκη και 1 η ενιαία «περιφέρεια» με τους 12 βουλευτές της επικράτειας). Ο συνολικός αριθμός των εδρών, όπως είναι γνωστό, είναι 300.
Ο αριθμός των εδρών σε κάθε περιφέρεια, καθορίζεται από τον αριθμό των κατοίκων της, σύμφωνα με την απογραφή του 2011. Οι διεδρικές περιφέρειες, είναι (7) : Θεσπρωτίας-Καστοριάς-Λασιθίου-Πρέβεζας-Ρεθύμνης-Φλώρινας-Χίου. Οι υποψήφιοι σε αυτές μπορεί να είναι μέχρι 4 για κάθε κόμμα και το εκλογικό μέτρο που ισχύει είναι 50%, ενώ πάντα υπολογίζονται μόνον τα έγκυρα ψηφοδέλτια, χωρίς τα λευκά και τα άκυρα.
Από τις 300 αρχικές έδρες αφαιρούνται οι 50, οι οποίες πηγαίνουν σαν μπόνους στο πρώτο κόμμα (ανεξαρτήτως ποσοστού) και οι υπόλοιπες 250 έδρες μοιράζονται, με απλή αναλογική, στα κόμματα που υπερβαίνουν το όριο του 3%, στο σύνολο των εγκύρων ψηφοδελτίων, όλων των κομμάτων (δηλαδή και αυτών, που δεν υπερβαίνουν το όριο).
Δεν υπάρχει κόμμα (ή συνδυασμός), που συμμετέχει στη βουλή, μετά τις εκλογές του 1993, οπότε και θεσπίστηκε το όριο του 3%, το οποίο να λάβει λιγότερες από 8 έδρες: ήτοι {250έδρες χ 3%=7,5 και άρα 8 έδρες].


Η κατανομή των 250 εδρών γίνεται ως εξής:
Στην αρχή, υπολογίζουμε πόσες έδρες «δικαιούται», συνολικά, κάθε κόμμα, σε όλη την επικράτεια. Το εκλογικό μέτρο για μία έδρα, είναι το ακέραιο πηλίκο του συνολικού αριθμού των έγκυρων ψήφων, όλων των κομμάτων που υπερβαίνουν το 3%, δια του 250 που είναι ο αριθμός των εδρών που κατανέμονται. Οι τυχόν αδιάθετες έδρες διανέμονται στα κόμματα με τα μεγαλύτερα δεκαδικά υπόλοιπα. Με άλλα λόγια, αν μετείχαν όλα τα υποψήφια κόμματα στη διαδικασία της κατανομής των εδρών (δηλαδή να περάσουν όλα το όριο του 3%,) πράγμα απίθανο, τότε το εκλογικό μέτρο για μία έδρα, θα ήταν 100/250=0,4% (ήτοι περίπου 25.000 ψήφοι).
Η αυτοδυναμία, σε αυτήν την περίπτωση, του πρώτου κόμματος θα επιτυχαίνονταν με 101χ0,4%=40,4%, (όπου 101 είναι αυτές που του υπολείπονται για τις 151 της αυτοδυναμίας, αφού έχει πάρει ήδη 50 σαν πρώτο κόμμα). Άρα το 40,4% είναι και το ποσοστό, πάνω από το οποίο, σε κάθε περίπτωση, έχουμε κοινοβουλευτική πλειοψηφία του πρώτου κόμματος.
Επειδή, όμως, λαμβάνονται υπόψη τα μόνον έγκυρα ψηφοδέλτια των κομμάτων που υπερβαίνουν το όριο του 3%, και δεν υπολογίζονται καθόλου αυτών που μένουν εκτός βουλής, αυτό σημαίνει ότι το εκλογικό μέτρο μειώνεται (κι έχουμε μεγαλύτερη αναλογικότητα όσον αφορά την κατανομή των 250 εδρών). Ειδικότερα, για κάθε ποσοστό 1% των κομμάτων, που δεν συμμετέχουν στην νέα βουλή μην έχοντας πιάσει το όριο του 3%, το αρχικό όριο της αυτοδυναμίας του 40,4%, μειώνεται κατά 1% αυτού, δηλαδή κατά 101/250=0,404%.


Για παράδειγμα:
α). Αν τα κόμματα που μένουν εκτός βουλής έχουν (στα έγκυρα ψηφοδέλτια τους πάντα) συνολικό άθροισμα ποσοστών 5%:
Τότε το εκλογικό μέτρο για μία έδρα είναι 95/250=0,38% και η «αυτοδυναμία» επιτυγχάνεται με 101χ0,38=38,38%.
β). Αν αυτό γίνει 10%:
Τότε το μέτρο είναι 90/250=0,36% και η «αυτοδυναμία» επιτυγχάνεται με 101χ0,36=36,36%.
γ). Αν αυτό γίνει 15%:
Τότε το μέτρο είναι 85/250=0,34 και το κόμμα με 3% εκλέγει 9 έδρες («απόλυτη» αναλογία) και η «αυτοδυναμία» επιτυγχάνεται με 101χ0,34=34,34%.
δ). Αν αυτό γίνει 20%:
Τότε το μέτρο είναι 80/250=0,32% και η «αυτοδυναμία» επιτυγχάνεται με 101χ0,32=32,32%, κ.ο.κ.
Τα ποσοστά, βέβαια, όσων συνδυασμών δε λαμβάνουν έδρα, τα «καρπώνεται» όλα το πρώτο κόμμα.


Για την ιστορία:
Στις εκλογές του 1993, το ποσοστό των κομμάτων που έμειναν εκτός βουλής ήταν 4,4%. (εισήλθαν στη βουλή 4 κόμματα).
Στις εκλογές του 1996, το ποσοστό ήταν 5,2%. (εισήλθαν 5 κόμματα).
Στις εκλογές του 2000, το ποσοστό ήταν 4,7. (εισήλθαν 4 κόμματα).
Στις εκλογές του 2004, το ποσοστό ήταν 4,9%. (εισήλθαν 4 κόμματα).
Στις εκλογές του 2007, ήταν μόνον 3,1. (εισήλθαν 5 κόμματα).
Στις εκλογές του 2009, ήταν 10,5%. (εισήλθαν 5 κόμματα).
Στις εκλογές του Μαΐου του 2012, ήταν 19,1% (εισήλθαν 7 κόμματα)
και ένα μήνα μετά,
Στις εκλογές του Ιουνίου του 2012, ήταν 6%. (και εισήλθαν 7 κόμματα).
Δηλαδή, στις εκλογές του Μαΐου του 2012, η αυτοδυναμία επιτυχαίνονταν με ποσοστό: (100-19,1)χ101/250=32,74%!!!, μόνον..


Πώς κατανέμονται οι έδρες που αναλογούν σε κάθε κόμμα, ανά εκλογική περιφέρεια:
Κάθε περιφέρεια έχει το «δικό» της εκλογικό μέτρο και λαμβάνονται υπόψη, όπως είπαμε, μόνον τα έγκυρα ψηφοδέλτια, όλων των κομμάτων (και των αποτυχόντων να μπουν στη βουλή με <3%).
Στις μονοεδρικές περιφέρειες, που θεωρούνται αυτοτελείς, το σύστημα είναι πλειοψηφικό και όποιο κόμμα πλειοψηφήσει, κατοχυρώνει τη μοναδική έδρα, που δεν διεκδικείται από κανένα άλλο κόμμα, στη συνέχεια.
Για τις υπόλοιπες περιφέρειες, στην πρώτη αναλογική διανομή, για όσα κόμματα υπερβαίνουν το εκλογικό μέτρο κάθε περιφέρειας (που είναι, σχετικά, μεγάλο), καταλαμβάνονται από αυτά οι ανάλογες έδρες, που είναι «εξασφαλισμένες» και δεν «μεταβιβάζονται», με κανένα τρόπο, σε οποιοδήποτε άλλο κόμμα, στη συνέχεια..
Δηλαδή, ένα κόμμα εξασφαλίζει σίγουρα μια ή περισσότερες έδρες σε μία περιφέρεια, αν υπερβεί το εκλογικό μέτρο της περιφέρειας αυτής.
Άρα παραμένουν αδιάθετες (υπόλοιπες) έδρες από την πρώτη αναλογική κατανομή, γιατί είναι αδύνατο από την πρώτη κατανομή να συμπληρωθεί ο συνολικός αριθμός των εδρών που δικαιούται κάθε κόμμα, πανελλαδικά, αφού έχει υπόλοιπα ψήφων σε κάθε περιφέρεια, λόγω μη υπέρβασης του εκλογικού μέτρου.
Εξαιτίας αυτού λοιπόν βλέπουμε να συμβαίνουν τραγελαφικά φαινόμενα..


Η συμπλήρωση των εδρών ξεκινάει από το «τελευταίο» κόμμα που εισέρχεται στη βουλή και συνεχίζεται «ανοδικά».
Το τελευταίο κόμμα, λοιπόν, αρχίζει να συμπληρώνει τις έδρες, που του λείπουν από την πρώτη αναλογική κατανομή (σύμφωνα με το εκλογικό μέτρο), στις περιφέρειες που έχει τα μεγαλύτερα αχρησιμοποίητα υπόλοιπα ψήφων, όχι σε σχέση με τα άλλα κόμματα, αλλά σε σχέση με τα δικά του, σε κάθε εκλογική περιφέρεια, αρχίζοντας από την εκλογική περιφέρεια που έχει το μεγαλύτερο υπόλοιπό του και ούτω καθεξής.
Όταν το «τελευταίο» κόμμα (δηλαδή, με το μικρότερο πανελλαδικό ποσοστό) συμπληρώσει το συνολικό αριθμό των εδρών που δικαιούται πανελλαδικά, από την κατανομή των εδρών, συνεχίζεται η ίδια διαδικασία με το προτελευταίο κόμμα κ.ο.κ.
Έτσι, το πρώτο κόμμα καταλήγει να πάρει όλα τα «περισσεύματα» όπου αυτά προκύψουν.
Το παραπάνω είναι προφανώς άδικο και δεν ανταποκρίνεται στη λαϊκή βούληση της κάθε εκλογικής περιφέρειας.
Ειδικά, όμως, για τις διεδρικές και τριεδρικές περιφέρειες, όπου το μέτρο (της πρώτης αναλογικής διανομής) είναι σχετικά υψηλό, 50%! και 33,3%, αντίστοιχα, εξομαλύνεται κάπως η κατάσταση και τις αδιάθετες έδρες της πρώτης αναλογικής φάσης, τις καταλαμβάνουν τα κόμματα που έχουν, κατά σειρά, τα μεγαλύτερα αδιάθετα υπόλοιπα στις παραπάνω περιφέρειες, θεωρούμενες κι αυτές ως αυτοτελείς, γιατί, διαφορετικά, το πρώτο κόμμα και πανελλαδικά και στην περιφέρεια, μπορεί να μην καταλάμβανε καμία έδρα, παρόλο που στην περιφέρεια αυτή τα ποσοστά του είναι μεγαλύτερα όλων των άλλων κομμάτων μαζί!
Η παραπάνω «τακτοποίηση» θα έπρεπε να ισχύει και για τις υπόλοιπες περιφέρειες, τουλάχιστον με κάποια τροπολογία, αφού διαπιστώθηκαν τέτοια φαινόμενα.
Ας δούμε μερικές «παρεκτροπές», που προκύπτουν από διάφορες «καραμπόλες» οι οποίες έγιναν στο παρελθόν σε τετραεδρικές περιφέρειες.
ΕΒΡΟΥ: Ιούνιος 2012. ΑΝΕΛ 8,1% με 1 έδρα και ΣΥΡΙΖΑ 14,9% καμία έδρα!
ΗΜΑΘΙΑΣ: Μάιος 2012. ΚΚΕ 9% με 1 έδρα, Ν.Δ. 21,4% καμία έδρα!
Ένα μήνα μετά: Ιούνιος 2012. Ν.Δ. 30,1% με 3 έδρες, ΑΝΕΛ 8,8% με 1 έδρα, ΣΥΡΙΖΑ 21% καμία έδρα, ΠΑΣΟΚ 14,9% καμία έδρα.
ΚΑΒΑΛΑΣ: Μάιος 2012. Ν.Δ. 24,1% (δεν «έπιασε» ούτε καν το μέτρο) με 3 έδρες!, ΣΥΡΙΖΑ 14,3% με 1 έδρα, ΠΑΣΟΚ 16,5% καμία έδρα.
Ιούνιος 2012 (ένα μήνα μετά): Ν.Δ. 34,6%, έλαβε και τις 4 έδρες!
ΣΥΡΙΖΑ 21,2% καμία έδρα και ΠΑΣΟΚ με 14,9% καμία έδρα.
ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ: Μάιος 2012. Χ.Α. 12% με 1 έδρα, ΣΥΡΙΖΑ 14,7% με 1 έδρα, ΠΑΣΟΚ 15,4% καμία έδρα!
Ιούνιος 2012. Ν.Δ. 31% με 3 έδρες, Χ.Α. 10% με 1 έδρα, ΣΥΡΙΖΑ 24,7% καμία έδρα και ΠΑΣΟΚ 14%, καμία έδρα!
ΠΕΛΛΑΣ: Μάιος 2012. ΑΝΕΛ 9,8% με 1 έδρα, ΣΥΡΙΖΑ 10% καμία έδρα!.
Ιούνιος 2012. Ν.Δ. 35,8% με 3 έδρες, ΠΑΣΟΚ 17,2% με 1 έδρα, ΣΥΡΙΖΑ 18,4% καμία έδρα!
ΠΙΕΡΙΑΣ: Μάιος 2012. Ν.Δ. 27,2% με 3 έδρες, ΑΝΕΛ 12,4% με 1 έδρα, ΠΑΣΟΚ 16% καμία έδρα!
Ιούνιος 2012. Ν.Δ. 35,8% 4 έδρες (όλες!). ΣΥΡΙΖΑ 18,6%, ΠΑΣΟΚ 15% καμία!
ΧΑΝΙΩΝ: Μάιος 2012. ΣΥΡΙΖΑ 17,2% με 1 έδρα, Ν.Δ. 8,4% (πολύ κάτω του μέτρου) με 3 έδρες!!! ΠΑΣΟΚ 13,9% και ΑΝΕΛ 9,9% καμία έδρα!
Ιούνιος 2012.ΣΥΡΙΖΑ 33,8% με 1 έδρα, Ν.Δ. 20,4% (κάτω του μέτρου) με 3 έδρες!


Οι εκλογές της 25 Ιανουαρίου 2015, επειδή μεσολάβησε διάστημα μεγαλύτερο των 18 μηνών από τις τελευταίες εκλογές θα γίνουν με σταυροδοσία και όχι με λίστα, όπως συνέβη την τελευταία φορά, που οι σημερινοί βουλευτές εξελέγησαν όλοι χωρίς σταυρό προτίμησης!
Στις περιφέρειες που έχουν από 1 έως 3 έδρες θέτουμε μέχρι 1 σταυρό προτίμησης. Από 4 έως 7 έδρες, μέχρι 2 σταυρούς, από 8 έως 12 έδρες, μέχρι 3 σταυρούς και για περισσότερες έδρες, μέχρι 4 σταυρούς προτίμησης.