Η Αξιοπιστία των Δημοσκοπήσεων και η Δημιουργία Εντυπώσεων | Γράφει ο Γιάννης Στάθης

Οι δημοσκοπήσεις αποτελούν αναπόσπαστο εργαλείο της πολιτικής επικοινωνίας και ανάλυσης κοινής γνώμης. Χρησιμοποιούνται ευρέως από πολιτικά κόμματα, ΜΜΕ και πολιτικούς αναλυτές για να αποτυπώσουν τις τάσεις και τις διαθέσεις του εκλογικού σώματος. Ωστόσο , παρά την εκτεταμένη τους χρήση, η αξιοπιστία τους, πολύ συχνά αμφισβητείται, ειδικά όταν αρκετές φορές, τα αποτελέσματά τους αποκλίνουν σημαντικά από την τελική εκλογική ετυμηγορία.

Η αλήθεια είναι πως οι δημοσκοπήσεις είναι, κατά βάση, ένα εργαλείο. Όμως, κάθε εργαλείο, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για σωστό ή λάθος σκοπό. Όταν αποτυπώνουν ειλικρινά τις τάσεις της κοινωνίας, είναι χρήσιμες. Μπορούν να βοηθήσουν τα κόμματα να αφουγκραστούν τους πολίτες, και τους πολίτες να δουν μια γενική εικόνα της κοινωνίας τους.

Όμως, όταν γίνονται εργαλείο εντυπώσεων και χειραγώγησης, χάνεται η αξία τους.

Πόσο αξιόπιστες μπορούν να είναι οι δημοσκοπήσεις;

Η αξιοπιστία μιας δημοσκόπησης εξαρτάται από διάφορους παράγοντες: τη μεθοδολογία δειγματοληψίας, τη διατύπωση των ερωτήσεων, το μέγεθος και τη σύνθεση του δείγματος, τον χρόνο διεξαγωγής και φυσικά την αντικειμενικότητα του οργανισμού που τη διεξάγει. Μία καλά σχεδιασμένη και σωστά σταθμισμένη δημοσκόπηση μπορεί να δώσει αξιόπιστα αποτελέσματα. Όμως, ακόμα και τότε, αποτυπώνει μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή και όχι απαραίτητα την τελική πρόθεση ψήφου.

Το πρόβλημα της δημιουργίας εντυπώσεων

Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που εντοπίζονται είναι η χρήση των δημοσκοπήσεων ως εργαλείο διαμόρφωσης – και όχι απλώς καταγραφής – της κοινής γνώμης. Ο τρόπος παρουσίασης των δημοσκοπήσεων στα μέσα μαζικής ενημέρωσης συχνά στοχεύει στη δημιουργία εντυπώσεων, ενισχύοντας το «ρεύμα νίκης» για συγκεκριμένα κόμματα ή υποψηφίους.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, δημοσκοπήσεις παρουσιάζονται με επιλεκτική ερμηνεία των δεδομένων ή με «δημιουργικές» γραφικές απεικονίσεις που αλλοιώνουν την πραγματική εικόνα.

Η σωστή ανάγνωση και κατανόηση μιας δημοσκόπησης.

Η σωστή ανάγνωση και κατανόηση μιας δημοσκόπησης απαιτεί προσοχή σε αρκετές παραμέτρους, ώστε να μπορεί κανείς να εξάγει ασφαλή και χρήσιμα συμπεράσματα. Ακολουθούν τα βασικά σημεία που πρέπει κανείς να προσέξει :

 1. Ποιος διενήργησε τη δημοσκόπηση;

Είναι αξιόπιστη εταιρεία; Είναι εγγεγραμμένη στο σχετικό μητρώο ;

Υπάρχουν ενδείξεις πολιτικής/εμπορικής σκοπιμότητας;

 2. Ημερομηνία διεξαγωγής

Ποιά περίοδο έγινε η δημοσκόπηση; Τα γεγονότα που μεσολάβησαν μπορεί να έχουν επηρεάσει την κοινή γνώμη.

Οι εξελίξεις μετά τη δημοσκόπηση (π.χ. ένα σκάνδαλο) καθιστούν τα δεδομένα ίσως ξεπερασμένα.

 3. Δείγμα

Πόσα άτομα ρωτήθηκαν; (π.χ. 1.000 άτομα)

Είναι αντιπροσωπευτικό του πληθυσμού; Π.χ. ηλικιακά, γεωγραφικά, κοινωνικά;

Πώς επιλέχθηκαν οι συμμετέχοντες; (τυχαία δειγματοληψία, τηλεφωνικά, διαδικτυακά κ.λπ.)

 4. Περιθώριο σφάλματος (στατιστικό λάθος)

Π.χ. ±2,8%. Αυτό σημαίνει ότι ένα κόμμα με 30% μπορεί να έχει πραγματικό ποσοστό μεταξύ 27,2% και 32,8%.

Όταν δύο κόμματα είναι κοντά, πρέπει να λαμβάνεις υπόψη αυτό το περιθώριο — δεν σημαίνει απαραίτητα ότι το πρώτο "κερδίζει".

 5. Αναποφάσιστοι και αποχή

Αν υπάρχουν μεγάλα ποσοστά αναποφάσιστων, η πρόβλεψη είναι πιο επισφαλής.

Κάποιες δημοσκοπήσεις ανακατανέμουν τους αναποφάσιστους, άλλες όχι — πρέπει να δεις τι ισχύει.

 6. Διατύπωση των ερωτήσεων

Πώς σχεδιάστηκαν και πως τέθηκαν οι ερωτήσεις; Ήταν ουδέτερες ή καθοδηγητικές;

Για παράδειγμα, «Ποιο κόμμα εμπιστεύεστε περισσότερο για τη διαχείριση της οικονομίας;» είναι πιο ουδέτερη από το «Πιστεύετε ότι η κυβέρνηση τα πάει καλά στην οικονομία;»

 7. Παρουσίαση και ερμηνεία

Δες όλους τους δείκτες: πρόθεση ψήφου, δημοτικότητα ηγετών, ποιοτικά στοιχεία (π.χ. ανησυχίες πολιτών).

Μην εστιάζεις μόνο στους τίτλους των media — μπορεί να είναι παραπλανητικοί ή επιλεκτικοί.

 8. Συγκριτικά στοιχεία

Σύγκριση με προηγούμενες δημοσκοπήσεις της ίδιας εταιρείας για να αναλυθούν τάσεις, όχι μόνο στατικά νούμερα.

Η μεταβολή (π.χ. +2%) μπορεί να είναι πιο σημαντική από το απόλυτο ποσοστό.

Συμπέρασμα

Οι δημοσκοπήσεις είναι χρήσιμο εργαλείο εφόσον χρησιμοποιούνται σωστά και ερμηνεύονται με προσοχή. Όταν, όμως, μετατρέπονται σε μηχανισμό επιρροής, η δημοκρατική λειτουργία διατρέχει κίνδυνο. Σε έναν ενημερωμένο δημόσιο διάλογο, η γνώση και η κριτική σκέψη είναι τα καλύτερα αντίδοτα απέναντι στη δημιουργία ψευδών ή στρεβλών εντυπώσεων.

Οι δημοσκοπήσεις σήμερα δεν είναι απλώς εργαλείο αποτύπωσης της κοινής γνώμης. Είναι ταυτόχρονα και μέσο διαμόρφωσης της. Δεν απαντούν στο «τι πιστεύουμε», αλλά πολλές φορές μας κατευθύνουν στο τι θα πρέπει να πιστέψουμε. Η κακή τους χρήση και ερμηνεί μας δημιουργεί στρεβλή εικόνα ,κλίμα, φόβο, προσδοκία, ακόμα και αδιαφορία.

Γιάννης Στάθης

Ηγουμενίτσα, Ίούλιος 2025