Πόσο κρατά η χαρά της νίκης; | Γράφει ο Παντελής Κυπριανός

Πόσο κρατά η χαρά της νίκης; | Γράφει ο Παντελής Κυπριανός

Κάθε Μουντιάλ συνιστά αφ' εαυτό σημαντικό γεγονός. Για ποδοσφαιριστές και παράγοντες που ζουν γι' αυτό, για φιλάθλους που προσμένουν οργανώνοντας τον χρόνο τους, για τους διοργανωτές που αναμένουν θεατές και κέρδη, για τα ΜΜΕ και τους διαφημιστές. Στο τέλος μένουν οι χαμένοι και οι κερδισμένοι. Χαμένοι λόγω περιορισμένης ανταγωνιστικότητας, χαμένοι γιατί αποκλείστηκαν, χαμένοι γιατί περίμεναν περισσότερα. Οι κερδισμένοι; Αουτσάιντερ που ξεπέρασαν προσδοκίες, ομάδες που προχώρησαν και βέβαια η ομάδα που σήκωσε την κούπα.

Χαρές και λύπες. Λύπες για τους Γερμανούς και τους Βραζιλιάνους, ανάμεικτα αισθήματα για Αγγλους και Γάλλους, χαρές για Ιάπωνες, Μαροκινούς, Κροάτες, μεγαλύτερες για τους νικητές Αργεντινούς.

Ολα αυτά διανθισμένα από δύο ταυτοτικά στοιχεία, ένα σταθερό και ένα ιδιαίτερο. Καθώς πρόκειται για ανταγωνισμό εθνικών ομάδων, η διοργάνωση διαμεσολαβείται από την εθνική παράμετρο. Εθνη εναντίον εθνών - παρότι οι ομάδες έχουν στους κόλπους τους όλο και περισσότερο παιδιά μεταναστών. Η ιδιαιτερότητα σε αυτό το Μουντιάλ έγκειται στην παρουσία του Μέσι. Οι περισσότεροι ήθελαν να σηκώσει την κούπα ως επιστέγασμα μιας φαντασμαγορικής διαδρομής. Ενας παίκτης μάλλον σιωπηλός, χωρίς την εκρηκτικότητα του Μαραντόνα στον δημόσιο χώρο, χωρίς τον ναρκισσισμό του Κριστιάνο, χωρίς τις αφελείς ακροδεξιές κορόνες σπουδαίων Βραζιλιάνων συμπαικτών του όπως ο Ριβάλντο και ο Νεϊμάρ.

Στο τέλος του Μουντιάλ χαμογέλασαν οι διοργανωτές Καταριανοί χάρη στην παρουσία στα γήπεδα κυρίως Μαροκινών και Αργεντινών. Αρκετοί Ευρωπαίοι, ιδιαίτερα Γερμανοί και Ολλανδοί, δεν πολυπαρακολούθησαν τα παιχνίδια μετά τον αποκλεισμό των ομάδων τους. Πέρα από τον Μακρόν λίγοι Γάλλοι πήγαν στο Κατάρ. Τέλος, σχεδόν όλοι ευχαριστήθηκαν τη στέψη της Αργεντινής.

Πόσο θα κρατήσει η χαρά; Οσο ασφαλώς διήρκεσε το Μουντιάλ, όσο θα κρατήσουν οι τελετουργίες και σίγουρα λίγο παραπάνω. Από το νικηφόρο πέναλτι εκατομμύρια Αργεντινοί παρακολουθούν λεπτό προς λεπτό τις τελετουργίες, πολλοί τις ζουν από κοντά: την επιστροφή στη χώρα των νικητών, τις παρελάσεις στη χώρα την Τρίτη -κηρύχτηκε εθνική αργία-, τις συζητήσεις στα τοπικά ΜΜΕ, τις αναρτήσεις ποδοσφαιριστών, ιδιαίτερα του Μέσι, και αθλητικών παραγόντων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Προφανώς προοδευτικά ο ενθουσιασμός καταλαγιάζει. Η επιστροφή στη σκληρή καθημερινότητα σε μια χώρα με μεγάλα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα είναι αναπόφευκτη και αμείλικτη. Το ποδόσφαιρο, όπιο του λαού; Οχι ακριβώς. Αναντίρρητα κάποιοι ξεχνούν για λίγο τα προβλήματά τους. Για κάποιο διάστημα δυναμώνει το αίσθημα του ανήκειν στο έθνος των θριαμβευτών, σε κάποιες περιπτώσεις ο εθνικισμός.

Πιθανόν να αντλήσουν οφέλη για κάποιο καιρό ορισμένες ομάδες συμφερόντων, πρόσωπα, το καθεστώς - αυτό που επεδίωξε η χούντα της Αργεντινής το 1978 αλλά δεν της πολυβγήκε χάρη και σε κάποιους ποδοσφαιριστές. Αλλά και αυτό έχει τα όριά του. Η κατάκτηση του Κυπέλλου επιτρέπει την επαγγελματική προαγωγή των ποδοσφαιριστών, το δυνάμωμα παραγόντων, την ενασχόληση περισσότερων παιδιών με το άθλημα με την προσδοκία να μοιάσουν και να ξεπεράσουν τα ινδάλματά τους.

Η νίκη δεν αλλάζει την οικονομία μιας χώρας, ιδιαίτερα όταν το Μουντιάλ διεξάγεται αλλού, ούτε τη ζωή των ανθρώπων. Με την έννοια αυτή η χαρά δεν διαρκεί πολύ. Η νίκη, όμως, μπορεί να αλλάξει κάποια πράγματα και να συντελέσει στη βελτίωση της ζωής των Αργεντινών. Είναι θέμα διαχείρισης. Κατά πρώτον, η νίκη εγγράφεται στη συλλογική μνήμη και με τον τρόπο αυτό επηρεάζει συμπεριφορές και πρακτικές. Ολοι θυμούνται και θα θυμούνται τον παίκτη, τον Μέσι, και την ομάδα που κατέκτησε το τρόπαιο. Και μόνη της η μνήμη μπορεί να βαρύνει στη ζωή αρκετών ανθρώπων να τους δημιουργήσει ευχάριστα συναισθήματα, να τους φτιάχνει κατά καιρούς τη διάθεση, να λειτουργήσει ως συνδετικός κρίκος ανάμεσά τους.

Μένει το πιο ουσιαστικό, η «ιδεολογική» αξιοποίηση του θριάμβου. Τα περισσότερα καθεστώτα, αυταρχικά και μη, άλλα λιγότερο άλλα περισσότερο, επιδιώκουν να φτιάξουν την εικόνα τους. Η κατάκτηση του Μουντιάλ από τη Γαλλία, το 1998, άνοιξε μία άλλη προοπτική. Θεωρήθηκε νίκη μιας διαπολιτισμικής ομάδας απαρτιζόμενης από παιδιά των φτωχών προαστίων, από παιδιά μεταναστών.

Μια ομάδα-σύμβολο της αλληλεγγύης και της διαπολιτισμικής συνύπαρξης. Μόνο ο Μαραντόνα πήγε πιο πέρα. Επιχείρησε να κάνει τη φωνή του και τη φωνή των συμπαικτών του κραυγή υπέρ των απανταχού κατατρεγμένων, κραυγή για έναν κόσμο καλύτερο. Επεδίωξε η χαρά να κρατήσει. Γι' αυτό ήταν μοναδικός. Ο Μέσι δεν είναι Μαραντόνα. Τουλάχιστον από τη σκοπιά αυτή.

*Καθηγητής Νεότερης Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών