Στη θέση Τσιφλίκι, βόρεια του χωριού Παραπόταμος στη Θεσπρωτία, βρίσκεται χαμηλός τύμβος με αρχαίο νεκροταφείο. 

Τον τύμβο ύψους 5 μέτρων, περιέβαλλε κυκλικός περίβολος, ίχνη του οποίου σώζονται κυρίως κατά μήκος της νοτιοδυτικής πλευράς του. 

Σε όλη την έκταση του τύμβου έχουν αποκαλυφθεί συνολικά 88 τάφοι, κατά κύριο λόγο κιβωτιόσχημοι, ενώ υπήρχαν ακόμη επτά λακκοειδείς τάφοι και μία ταφή σε αγγείο (εγχυτρισμός).

Οι κιβωτιόσχημοι τάφοι ήταν κατασκευασμένοι από αργούς λίθους και μόνο ο ένας ήταν επιμελέστερης κατασκευής από καλά λαξευμένες ασβεστολιθικές πλάκες. 

Ελάχιστες από τις ταφές περιείχαν κτερίσματα, κυρίως κοσμήματα και νομίσματα. 

Βρέθηκε μόνο ένα ακέραιο πήλινο αγγείο και λίγα θραύσματα κεραμικής. 

Με βάση τα λιγοστά αυτά ευρήματα, η χρήση του νεκροταφείου φαίνεται ότι εκτεινόταν σε μία εξαιρετικά μακρά χρονική περίοδο από την ελληνιστική έως και τη μεταβυζαντινή περίοδο. 

Ο Τύμβος Παραποτάμου βρίσκεται, περίπου 12 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Ηγουμενίτσας, ακολουθώντας την παλαιά Ε.Ο. Ηγουμενίτσας – Ιωαννίνων.

Στη νότια πλευρά του χωριού Μαργαρίτι της Θεσπρωτίας υπάρχει κάστρο σε λόφο που δεσπόζει στην περιοχή. Πρόκειται για οθωμανικό κάστρο, σε θέση όπου προϋπήρχε Βυζαντινό φρούριο, που κατελήφθη για λίγο από τους Ενετούς μετά από μια μάχη που άφησε εποχή.

Ιστορία

Το κάστρο άρχισε να κατασκευάζεται από τους Τούρκους το 1549 επάνω στα ερείπια προϋπάρχοντος αρχαίου οχυρού, και καταστράφηκε από τους Ενετούς το 1571.

Η ιστορία έχει ως εξής:

Τον 16ο αιώνα, οι Βενετοί κατείχαν την Πάργα που αποτελούσε για αυτούς σημαντικό στρατηγικό σημείο. Η ενδοχώρα ανήκε στους Οθωμανούς οι οποίοι έκαναν επιδρομές με ορμητήριο το κάστρο του Μαργαριτίου.

Ο Τούρκος περιηγητής Ελιβιά Τσελεπή αναφέρει ότι το κάστρο χτίστηκε από έναν «άπιστο ψαρά». Είναι πολύ πιθανόν, πίσω από τον όρο balıkçı (ψαράς) που χρησιμοποιεί να κρύβεται η μεγάλη Βυζαντινή οικογένεια της Ηπείρου, οι Αψαράδες.

Ένας βασικός λόγος για τη δημιουργία του φρουρίου ήταν η επαναστατικότητα των ντόπιων κατοίκων. Οι εξεγέρσεις του πληθυσμού ήταν συχνές λόγω της υψηλής φορολογίας (ενώ οι πόροι ήταν πενιχροί), λόγω της μορφολογίας της περιοχής (που διευκόλυνε την απομόνωση, τη διαφυγή και την απόκρυψη) και κυρίως λόγω της γειτνίασης με του Ενετούς (στην Πάργα και στα Επτάνησα).

Μετά τη ναυμαχία της Ναυπάκτου ( 7 Οκτώβρη του 1571) όπου νίκησαν οι χριστιανικές δυνάμεις, οι Βενετοί αποφάσισαν την καταστροφή του κάστρου και εκστράτευσαν εναντίον του συνεπικουρούμενοι από Παργιανούς και Κερκυραίους.

Μετά από τρεις διαδοχικές επιθέσεις κατέλαβαν το φρούριο και το κατέστρεψαν ολοσχερώς. Αρχηγός της επιχειρήσεως αυτής ήταν ο Πάολο Ορσίνι.

Η κατάληψη του φρουρίου υπήρξε σημαντική για τους Ενετούς και ο Ορσίνι, παράγγειλε τη δημιουργία ζωγραφικού πίνακα με θέμα τη μάχη. Ο πίνακας ανατέθηκε στον Έλληνα Αντώνιο Βασιλάκη εκ Μήλου (Antonio Vassilacchi), ο οποίος ήταν παρών στη μάχη. Ο Βασιλάκης που έχει ζωγραφίσει τις περισσότερες τοιχογραφίες στο παλάτι των Δόγηδων στη Βενετία, ήταν μαθητής του Domenico Tintoretto, γι’ αυτό από κάποες πηγές αποδίδεται το έργο στον Tintoretto. Αργότερα, μεταξύ 1620 με 1650, δημιουργήθηκε αντίγραφό του από τον Pietro Belloti. Ο πίνακας έχει ύψος 2,75 και πλάτος 3,35 μ. και βρίσκεται στο Παλάτι των Δόγηδων της Βενετίας στο δεύτερο όροφο (Sala dello Scrutinio).

Αντίγραφο του πίνακα απέκτησε η κοινότητα Μαργαριτίου το 1958. Μπορείτε να το δείτε κλικάροντας στην ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ στο επάνω μέρος της σελίδας.

Το κάστρο πρέπει να ανακατασκευάστηκε ριζικά περίπου έναν αιώνα μετά την κατασκευή του, στο δεύτερο μισό του 17ου ή στις αρχές του 18ου αιώνα. Σε αυτήν τη φάση πρέπει να επιχωματώθηκαν εσωτερικά οι αυλές και οι προμαχώνες και να μετακινήθηκε η πύλη.

Το κάστρο του Μαργαριτίου, στην περίοδο του Αλή πασά, το 1818, επισκευάστηκε από τους Τούρκους και χρησιμοποιήθηκε σαν ορμητήριο κατά της Πάργας. Αργότερα χρησίμευσε και σαν φυλακή. Οι φυλακές του κάστρου Μαργαριτίου, ήταν γνωστές για τις σκληρές συνθήκες διαβίωσης των κρατουμένων και αναφέρονταν ως «Φυλακές Κούτσουρο».

Στο κάστρο αυτό φυλακίστηκε ο Διονύσιος ο Φιλόσοφος, και ο Γάλλος Πρίγκιπας Rose, διότι ξεσήκωνε τους Τουρκαλβανοτσάμηδες, κατά του Αλή πασά.

Έως το 1911 το φρούριο του Μαργαριτίου χρησίμευε ως στρατώνας (του τούρκικου στρατού, εννοείται), έδρα του στρατιωτικού διοικητού της περιοχής και ως φυλακές για τους βαρυποινίτες και τους επαναστάτες Έλληνες.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Το φρούριο έχει ακανόνιστο πολυγωνικό σχήμα με μέγιστες διαστάσεις Β-Ν 35μ και Α-Δ 25μ. Το μέγιστο μήκος των τειχών είναι 10 μέτρα, στην νοτιοανατολική πλευρά. Σε άλλα σημεία το ύψος είναι χαμηλότερο εξαρτώμενο από τη μορφολογία του εδάφους.

Διατηρείται καλύτερα η νότια πλευρά του φρουρίου. Η βόρεια είναι γκρεμισμένη.

Εξωτερικά της βόρειας πλευράς υπάρχει τετράπλευρος προμαχώνας με ύψος 2 μέτρα θεμελιωμένος στο βράχο. Υπάρχει και άλλος προμαχώνας, κυκλικός, στη ΝΔ γωνία του κάστρου. που έχει διάμετρο 3μ και εξωτερικό ύψος 4μ. Οι προμαχώνες είναι εξ ολοκλήρου μπαζωμένοι εσωτερικά αφήνοντας έναν προστατευμένο χώρο για τοποθέτηση πυροβόλων στο επάνω μέρος. Αμφότεροι οι προμαχώνες ήταν αρκετά ψηλότεροι στην αρχική τους μορφή.

Στο εσωτερικό υπάρχουν δύο περίκλειστες αυλές. Η μία από τις δύο, αυτή στη νοτιοδυτική πλευρά έχει επιχωματωθεί εσωτερικά περίπου κατά 6 μέτρα και έτσι είναι υπερυψωμένη σε σχέση με τα υπόλοιπα τμήματα του κάστρου. Εδώ ήταν ο κεντρικός αμυντικός πυρήνας.

Τα τείχη αυτής της κεντρικής αυλής έχουν πάχος 1 μέτρου με κλίση προς τα έξω στη βάση.

Στη δυτική πλευρά βρισκόταν η πύλη που δεν σώζεται.

Στο εσωτερικό των τειχών, στη δυτική και στη νότια πλευρά, διαμορφώνεται μια σειρά από εσοχές που σχηματίζουν μακρόστενους θαλάμους που προστατεύονται με εσωτερικό επίχρισμα μέχρι κάποιο ύψος. Πάνω σε αυτές τις εσοχές διακρίνονται στηρίγματα ενός δευτέρου ορόφου από τον οποίο δεν σώζονται άλλα ίχνη. Επίσης στο εσωτερικό υπάρχουν κατάλοιπα από δύο δεξαμενές.