Ταξίδι στο χρόνο μέσα από τα Μουσεία Ανοικτού Χώρου - Της Θάλειας Θεοδωρίδη





Ένα ταξίδι στο χρόνο. Μια συνάντηση του χθες και του σήμερα. Φύση, αγροτόσπιτα και εργαστήρια συνθέτουν το υπέροχο σκηνικό των εθνογραφικών πάρκων ή αλλιώς Μουσείων Ανοικτού Χώρου, όπου οι επισκέπτες περιπλανώνται πίσω στους αιώνες, αναβιώνοντας τα ήθη, τα έθιμα και τις παραδόσεις μιας άλλης εποχής.



Ανοικτά Μουσεία: εμπειρίες από το παρελθόν

Στα τέλη του 19ου αι. στη Σουηδία καθώς η αστικοποίηση και βιομηχανοποίηση έφερναν ραγδαίες αλλαγές στη ζωή των ανθρώπων, όπως άλλωστε και στην υπόλοιπη Ευρώπη, ένας Σουηδός δάσκαλος και ακαδημαϊκός με ιδιαίτερη προσφορά στην εθνογραφία, ο Artur Hazelius, είχε την ιδέα να δημιουργήσει έναν νέο τύπο Μουσείου Ανοικτού Χώρου, το λεγόμενο “scansen”. Σκοπός του ήταν να συμβάλει στην εθνογραφική απεικόνιση και διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας του, ώστε να μην χαθούν τα ήθη και τα έθιμα των Σουηδών κατοίκων της υπαίθρου καθώς και η λαϊκή παράδοση. Ο ίδιος ο Artur Hazelius είχε πάρει την ιδέα από το πρώτο ανοικτό μουσείο στον κόσμο που είχε επισκεφτεί στο Όσλο της Νορβηγίας. Έτσι λοιπόν, η ιδέα των Ανοικτών Μουσείων (Open Air Museums) ξεκινώντας από τη Σκανδιναβία, εξαπλώθηκε στην υπόλοιπη Ευρώπη αλλά και στις ΗΠΑ με την ονομασία “scansens”.

Η δημιουργία των Ανοικτών Μουσείων βασίζονταν στη μεταφορά ιστορικών και παραδοσιακών κτισμάτων είτε αυτούσια, είτε σε τεμάχια που συναρμολογούνταν και ανακατασκευάζονταν και στο χτίσιμο ενός παραδοσιακού οικισμού που θα αποτελούσε ένα πιστό αντίγραφο της αυθεντικής ζωής παλαιότερων χρόνων.

Δύο scansens με ιδιαίτερο ενδιαφέρον που θα παρουσιαστούν στη συνέχεια, είναι το Εθνογραφικό Πάρκο στο Chorzow της Πολωνίας καθώς και το Ανοικτό Μουσείο Rogatec της Σλοβενίας. Οι επισκέψεις πραγματοποιήθηκαν στη διάρκεια ταξιδιών στο πλαίσιο Ευρωπαϊκού Προγράμματος.



Εθνογραφικό Πάρκο στο Chorzow, Πολωνία

Λίγο έξω από την πόλη Κατοβίτσε στην Πολωνία, στην περιοχή της Σιλεσίας βρίσκεται το Εθνογραφικό Πάρκο στο Chorzow. To 1938 μεταφέρθηκαν αυτούσια εκεί μια εκκλησία του 1510 μ.Χ., κατασκευασμένη από ξύλο και μια σιταποθήκη του 1688 μ.Χ. Έτσι το 1958, τέθηκε η ιδέα για την δημιουργία ενός Ανοικτού Μουσείου με σκοπό να προβληθεί η αρχιτεκτονική των αγροτόσπιτων της περιοχής. Σταδιακά φυτεύτηκαν δέντρα και φυτά και τοποθετήθηκαν επιπλέον 100 ξύλινα οικήματα στο πάρκο έκτασης 50 στρεμμάτων: κατοικίες, εργαστήρια, σχολεία, μπακάλικα, ραφεία, στάβλοι και αποθήκες. Ένας ολόκληρος οικισμός μιας άλλης εποχής δημιουργήθηκε δίπλα στη σύγχρονη πολωνική πόλη.



Χρειάζονται αρκετές ώρες για να περπατήσει κανείς μέσα στον οικισμό. Η περιήγηση μοιάζει με ταξίδι στο χρόνο. Μέσα στα ξύλινα αγροτόσπιτα υπάρχει όλο το νοικοκυριό της παλιάς εποχής. Έπιπλα του περασμένου αιώνα, λευκά είδη, κουζινικά, ρούχα και προσωπικά αντικείμενα αφημένα εκεί λες κι οι ιδιοκτήτες τους ζούν εκεί ακόμη και θα επιστρέψουν σε λίγο από τη δουλειά τους.


Εικ. 1. Αγροτική κατοικία στο Εθνογραφικό Πάρκο στο Chorzow, Πολωνία


Κοντά στις κατοικίες βρίσκονται τα εργαστήρια του ράφτη, του σιδερά, του πεταλωτή, του τσαγκάρη, καθώς και οι αποθήκες για τα σιτηρά. Οι ήχοι από την παλιά ραπτομηχανή ανακατεύονται με το τιτίβισμα των πουλιών και τα κακαρίσματα από τα κοτέτσια. Έτσι άραγε, δεν θα ήταν κάποτε; Στο σχολείο τα θρανία είναι άδεια όμως νιώθεις ότι από στιγμή σε στιγμή οι μαθητές με τις σάκες τους θα ορμήσουν μέσα για το μάθημά τους. Και καθώς ανοίγει η πόρτα στο παλιό μπακάλικο χτυπάει το κουδουνάκι, και νομίζεις ότι σε λίγο θα εμφανιστεί ο μπακάλης να ζυγίσει το ρύζι για τους πελάτες του στη μεγάλη άσπρη ζυγαριά.


Εικ. 2. Μπακάλικο εποχής στο Εθνογραφικό Πάρκο στο Chorzow, Πολωνία


Οι Πολωνές χωριατοπούλες κάνουν την εμφάνισή τους απρόσμενα. Περπατούν χαρούμενες με τις παραδοσιακές φορεσιές τους. Είναι υπάλληλοι του Μουσείου και είναι πρόθυμες να απαντήσουν στις ερωτήσεις των επισκεπτών κάνοντας παράλληλα διάφορες δουλειές του σπιτιού, όπως παλιά.

Οι επισκέπτες του Μουσείου είναι βέβαια τουρίστες αλλά και πολλοί Πολωνοί μαθητές με τα σχολεία τους οι οποίοι εκπαιδεύονται βιωματικά στην παράδοση και πολιτιστική κληρονομιά της χώρας τους. Στη διάρκεια του έτους εξάλλου, υλοποιούνται διαδραστικά εργαστήρια κεραμικής, κηπουρικής, μαγειρικής κ.ά. από τους μουσειοπαιδαγωγούς.



Ανοικτό Μουσείο Rogatec, Σλοβενία

Το μεγαλύτερο εθνογραφικό πάρκο της Σλοβενίας, Muzeu ne posten, βρίσκεται στην περιοχή της κεντρικής Styria στο Δήμο Rogatec. Η φολκλορική κουλτούρα αναβιώνει μέσα από την αρχιτεκτονική των παραδοσιακών αγροτόσπιτων της Σλοβενίας. Οι κατοικίες, οι αποθήκες, τα εργαστήρια κι όλα τα υπάρχοντα παραχωρήθηκαν από τους ίδιους τους κατοίκους. Οι καθημερινές συνήθειες και η ζωή των Σλοβένων αγροτών μεταξύ του 19ου ως τα μισά του 20ου αι. ζωντανεύουν στους επισκέπτες μέσα από την ξενάγηση από εκπαιδευτικούς- μουσειοπαιδαγωγούς. Η περιγραφή γίνεται στα αγγλικά και είναι απολαυστική. Οι επισκέπτες συμμετέχουν διαδραστικά όχι μόνο διατυπώνοντας ερωτήσεις αλλά και απαντώντας στις ερωτήσεις της μουσειοπαιδαγωγού. Έτσι, απορίες όπως «γιατί τα κρεβάτια είναι τόσο μικρά», λύνονται από την μουσειοπαιδαγωγό που απαντάει ότι οι παλιοί Σλοβένοι ήταν μικροκαμωμένοι ή «το πηγάδι ήταν σκεπασμένο και κλειδωμένο για να μην πέφτουν τα παιδιά».


Εικ. 3. Ανοικτό Μουσείο Rogatec, Σλοβενία: κρεβατοκάμαρα σε παλιό αγροτόσπιτο


Στο εργαστήριο του πεταλωτή μια ομάδα Σλοβένων μαθητών Δημοτικού μαθαίνουν τον τρόπο με τον οποίο οι παλιοί σιδεράδες κατασκεύαζαν πέταλα για τα άλογα, παρακολουθώντας προσεκτικά όλη τη διαδικασία με τη φωτιά και το αμόνι.

Κεραμική, υφαντουργία, ζύμωμα ψωμιού, όργωμα καθώς και μαγείρεμα παραδοσιακής κουζίνας είναι μέσα στο πρόγραμμα των διαδραστικών εργαστηρίων του Μουσείου.

Οι βοτανικοί κήποι και οι αμπελώνες απλώνονται πλουσιοπάροχα τριγύρω καθώς υπάρχουν και μεγάλοι στάβλοι με άλογα στην άκρη του Μουσείου.

Γιατί όχι και στην Ελλάδα;

Τα Μουσεία Ανοικτού χώρου είναι πάνω απ’ όλα εμπειρία. Αυτό που επιτυγχάνουν είναι η άμεση επαφή του επισκέπτη με την κουλτούρα μιας άλλης εποχής και την παράδοση του τόπου. Η ξενάγηση δεν περιορίζεται στα εκθέματα και σε μια απλή παράθεση ιστορικών και λαογραφικών στοιχείων αλλά βασίζεται στη διαδραστική συμμετοχή των επισκεπτών οι οποίοι περιηγούνται με όλες τις αισθήσεις τους μέσα σε αληθινούς χώρους όπου συναντιέται το χθες με το σήμερα.

Η συμβολή αυτού του είδους Μουσείων για την εκπαίδευση στην πολιτισμική κληρονομιά είναι σημαντική. Για τον τουρισμό φαίνεται πως επιδρά επίσης θετικά, καθώς προβάλλει την εικόνα μιας χώρας με αυθεντικότητα αρκεί βέβαια να γίνεται προσεκτική διαχείριση ώστε να προληφθεί η μετατροπή της πολιτισμικής κληρονομιάς σε έναν ακόμη κλάδο της βιομηχανίας αναψυχής.

Στην Ελλάδα μια ιδέα για τη δημιουργία Ανοικτών Μουσείων (Scansens) φαντάζει μακρινή. Κι όμως, υπάρχουν μικροί ξεχασμένοι παραδοσιακοί οικισμοί που περιμένουν καρτερικά να αξιοποιηθούν και να γίνουν πόλοι έλξης εσωτερικού και ξένου τουρισμού προβάλλοντας το αφήγημα μιας Ελλάδας που δεν βασίζει τον τουρισμό μόνο στον ήλιο, τη θάλασσα ή τους δημοφιλείς ορεινούς προορισμούς αλλά έχει μια πλούσια πολιτιστική ταυτότητα που αξίζει να την ανακαλύψουν όλοι.

*Η Θάλεια Θεοδωρίδη είναι επικοινωνιολόγος ΜΑ.

Ταξίδι στο χρόνο μέσα από τα Μουσεία Ανοικτού Χώρου - Της Θάλειας Θεοδωρίδη Ταξίδι στο χρόνο μέσα από τα Μουσεία Ανοικτού Χώρου -  Της Θάλειας Θεοδωρίδη Reviewed by thespro.gr on Πέμπτη, Νοεμβρίου 15, 2018 Rating: 5

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Σελίδες

Από το Blogger.