Την αλλαγή του σωφρονιστικού χάρτη της χώρας με την κατασκευή οκτώ νέων φυλακών και την οριστική κατάργηση τουλάχιστον πέντε καταστημάτων κράτησης προβλέπει το σχέδιο δράσης της Γενικής Γραμματείας Αντεγκληματικής Πολιτικής του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη για την περίοδο 2025-2030.

Σύμφωνα με τον σχεδιασμό του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη για το σωφρονιστικό σύστημα έως το 2030, στους Φιλιάτες Θεσπρωτίας προβλέπεται η δημιουργία νέου σωφρονιστικού καταστήματος (Σ.Κ. Φιλιατών) με χωρητικότητα 300 ατόμων. Η ολοκλήρωση του έργου τοποθετείται στο έτος 2030 και αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου για την αύξηση των θέσεων κράτησης κατά 6.800 σε όλη τη χώρα. Η νέα φυλακή στους Φιλιάτες έρχεται να καλύψει ανάγκες της ευρύτερης περιοχής της Ηπείρου, ενισχύοντας τη χωρητικότητα της περιφέρειας που συνολικά φτάνει τα 900 άτομα.

Ο υπερπληθυσμός είναι ένα από τα βασικά, διαχρονικά προβλήματα του ελληνικού σωφρονιστικού συστήματος, ενώ εκτιμάται ότι στην επόμενη πενταετία οι κρατούμενοι θα αυξηθούν περαιτέρω και θα ανέλθουν συνολικά στους 14.000 έως 14.500. Σύμφωνα με το πενταετές σχέδιο δράσης των ελληνικών αρχών που παρουσιάζει η «Κ», στόχος μέσα στα επόμενα χρόνια είναι η δημιουργία 6.800 νέων θέσεων κράτησης, με την κατασκευή οκτώ νέων σωφρονιστικών καταστημάτων και την αξιοποίηση χώρων σε άλλες δύο φυλακές οι οποίες βρίσκονται σε λειτουργία. Ο προϋπολογισμός του νέου κατασκευαστικού προγράμματος φτάνει τα 268 εκατ. ευρώ. Το μεγαλύτερο από τα νέα σωφρονιστικά καταστήματα θα βρίσκεται στον Ασπρόπυργο Αττικής, συνολικής χωρητικότητας 2.000 ατόμων.

Με την ολοκλήρωση του κατασκευαστικού προγράμματος προβλέπεται η οριστική κατάργηση των σωφρονιστικών καταστημάτων Κορυδαλλού, Αλικαρνασσού, Νεάπολης, Χαλκίδας και Ιωαννίνων. Στον νέο χάρτη των φυλακών που θα διαμορφωθεί στη χώρα η συνολική χωρητικότητα αναμένεται να φτάσει περίπου τους 14.700 κρατουμένους – αύξηση περίπου 38%.

Το σχέδιο δράσης για τη βελτίωση των συνθηκών κράτησης παρουσιάστηκε χθες από κυβερνητικά στελέχη και ομάδα των υπουργείων Προστασίας του Πολίτη και Υγείας σε μέλη της επιτροπής του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων και της Απάνθρωπης ή Ταπεινωτικής Μεταχείρισης ή Τιμωρίας (CPT).

Το σχέδιο εκπονήθηκε λαμβάνοντας υπόψη τις επισημάνσεις στις οποίες είχαν προβεί τα μέλη της επιτροπής σε επίσκεψή τους στην Ελλάδα τον περασμένο Ιανουάριο. Τότε, στις 11 ημέρες παραμονής τους στη χώρα, είχαν εξετάσει τις συνθήκες κράτησης στις φυλακές Αλικαρνασσού, Χαλκίδας, Χανίων, Κορυδαλλού, Μαλανδρίνου, Ναυπλίου, Πατρών και τις γυναικείες φυλακές Θήβας και είχαν παρουσιάσει στις ελληνικές αρχές τα αρχικά ευρήματά τους. Σε παλαιότερες επισκέψεις τους τα μέλη της επιτροπής είχαν επισημάνει τις αναξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης που επικρατούν στις ελληνικές φυλακές, καθώς και το μείζον πρόβλημα του υπερπληθυσμού.

Κυβερνητικά στελέχη επισημαίνουν ότι για πρώτη φορά τα μέλη της επιτροπής λαμβάνουν από την Ελλάδα μακροχρόνιο πλάνο παρεμβάσεων, καθώς και ότι υπάρχει η πρόθεση στο τέλος κάθε έτους να γίνεται απολογισμός της πορείας υλοποίησης του σχεδίου. Ακόμη, από την πλευρά της κυβέρνησης αναφέρθηκε ότι η μακρά αποεπένδυση στο σωφρονιστικό σύστημα πλέον λήγει, μέσω της αξιοποίησης εθνικών και ευρωπαϊκών πόρων. Για την καλύτερη παρακολούθηση, επεξεργασία και συντονισμό των δράσεων συστάθηκε διυπουργική ομάδα, η οποία θα συνεδριάζει κάθε μήνα παρουσία του πρωθυπουργού. Η πρώτη συνεδρίαση πραγματοποιήθηκε στις 6 Μαΐου. Οπως αναφέρεται στο σχέδιο δράσης, το 65% των κτιριακών εγκαταστάσεων και δομών του σωφρονιστικού συστήματος έχει κατασκευαστεί προ 50 και πλέον ετών, «γεγονός που καθιστά δαπανηρές τις εργασίες συντήρησης, επισκευής και βελτίωσής τους». Ακόμη έχουν διαπιστωθεί ελλείψεις σε τεχνικά μέσα και απαρχαιωμένος εξοπλισμός. Εχουν καταγραφεί οι ανάγκες και σε ορισμένες φυλακές έχουν ξεκινήσει παρεμβάσεις σε κτίρια και υποδομές.

Ενώ το παραδοσιακό κατασκευαστικό μοντέλο των φυλακών βασιζόταν σε βαριές συμβατικές κατασκευές με οπλισμένο σκυρόδεμα και τοιχοποιίες μεγάλης μάζας, το σχέδιο για την επόμενη πενταετία προβλέπει τη χρήση προκατασκευασμένων στοιχείων, ένα σύστημα δόμησης που θεωρείται από τους συντάκτες του σχεδίου «πιο ευέλικτο και ταχύτερο». Σύμφωνα με όσα αναφέρονται στο σχέδιο της Γενικής Γραμματείας Αντεγκληματικής Πολιτικής, αυτή η διαφοροποίηση αναμένεται να μειώσει τον χρόνο κατασκευής, να δώσει τη δυνατότητα προσαρμογής ή επέκτασης των εγκαταστάσεων στο μέλλον και να επιτύχει έλεγχο του κόστους, «χωρίς να υπολείπεται ως προς την ασφάλεια και λειτουργικότητα».

Στο σχέδιο δράσης γίνεται αναφορά και στην εφαρμογή εναλλακτικών τρόπων έκτισης ποινής. Σχετικά με την ηλεκτρονική επιτήρηση σημειώνεται ότι βρίσκονται σε εξέλιξη οι διαδικασίες δημοσίου διεθνούς μειοδοτικού διαγωνισμού. Το έργο αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία σε όλη τη χώρα από την 1η Ιανουαρίου 2026 και κατά το πρώτο έτος θα εφαρμοστεί σε 500 υποδίκους ή κρατουμένους. Υπολογίζεται ότι σε πλήρη ανάπτυξη το μέτρο δύναται να εφαρμοστεί σε περίπου 2.500 υποδίκους και καταδικασμένους, καθώς και σε περίπου 500 κρατουμένους σε άδεια.

Ακόμη αναφέρεται ότι η Γενική Γραμματεία Αντεγκληματικής Πολιτικής επεξεργάζεται εισήγηση του Κεντρικού Επιστημονικού Συμβουλίου Φυλακών για την επαναφορά του θεσμού της κοινωφελούς εργασίας στον Σωφρονιστικό Κώδικα, ο οποίος θα επιτρέπει τον εναλλακτικό τρόπο έκτισης της ποινής με εργασία για την ομαλή επανένταξη των κρατουμένων. Οι δυνητικοί δικαιούχοι αυτής της διάταξης εκτιμάται ότι θα φτάνουν τους 1.000 κρατουμένους. Από τον Μάιο του 2024 μέχρι και σήμερα παρέχεται κοινωφελής εργασία σε 742 καταδικασθέντες, βάσει δικαστικής απόφασης.

Μεταξύ άλλων, το σχέδιο προβλέπει την ενίσχυση των σωφρονιστικών καταστημάτων με επιπλέον προσωπικό, επιτάχυνση των διαδικασιών πρόσληψης και δράσεις επιμόρφωσής τους. Οπως αναφέρεται, έχει εγκριθεί η πρόσληψη 352 υπαλλήλων των κλάδων φύλαξης και 65 των κλάδων διοικητικού και επιστημονικού προσωπικού. Οι σχετικές διαδικασίες αναμένεται να ολοκληρωθούν μέχρι το πρώτο εξάμηνο του 2026. Ακόμη προγραμματίζεται η πρόσληψη 460 υπαλλήλων σε φύλαξη, διοικητικό και επιστημονικό προσωπικό από τα μέσα του 2026 και κατά τη διάρκεια του 2027. Σε αυτό το πλαίσιο θα αξιοποιηθεί η δεξαμενή επιτυχόντων υποψηφίων από διαγωνισμούς του ΑΣΕΠ που έχουν ολοκληρωθεί, προκειμένου να μειωθεί ο απαιτούμενος χρόνος πρόσληψης. Παράλληλα προωθείται νομοθετική ρύθμιση για πρόσληψη του προσωπικού των κλάδων φύλαξης με την αντίστοιχη διαδικασία που ισχύει για το ένστολο προσωπικό της Αστυνομίας. Στόχος σε αυτή την περίπτωση είναι η μείωση του απαιτούμενου χρόνου πρόσληψης από 24 μήνες σε 8 έως 10 μήνες.

Το χρονοδιάγραμμα προσλήψεων για την περίοδο 2028-2030 θα καθοριστεί σε συνάρτηση με την πρόοδο του κατασκευαστικού προγράμματος των νέων φυλακών. Παράλληλα σχεδιάζεται η αύξηση των οργανικών θέσεων των υπαλλήλων που υπηρετούν στα σωφρονιστικά καταστήματα, με σκοπό να βελτιωθεί η αναλογία τους με τους κρατουμένους και να υπάρχει μεγαλύτερη σύγκλιση με τον μέσο όρο των χωρών του Συμβουλίου της Ευρώπης. Οι θέσεις αναμένεται να αυξηθούν από 5.845 σε 7.500.

Στο σχέδιο σημειώνεται ότι από τον Ιούνιο αυξάνεται κατά 70 άτομα ο αριθμός των ιδιωτών γιατρών που επισκέπτονται ασθενείς στα σωφρονιστικά και θεραπευτικά καταστήματα, ενώ θα εφαρμοστεί για πρώτη φορά η δυνατότητα παροχής υπηρεσιών από 165 κατ’ επίσκεψη νοσηλευτές.

Στο σκέλος της επανένταξης αποφυλακισμένων αναφέρεται, μεταξύ άλλων, ότι θα αναβαθμιστεί και θα επεκταθεί ο ρόλος της «Επανόδου», νομικού προσώπου ιδιωτικού δικαίου που εποπτεύεται από το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη. Τον Απρίλιο και τον Ιούνιο ξεκίνησε η λειτουργία παραρτημάτων της στον Βόλο και τη Θεσσαλονίκη, ενώ μέσα στους επόμενους μήνες προγραμματίζεται η λειτουργία αντίστοιχων δομών σε Κομοτηνή, Χανιά, Πάτρα, Χαλκίδα και Αμφισσα. Ακόμη, σε συνεργασία με τον Δήμο Αθηναίων εξετάζεται η παραχώρηση κτιρίου με σκοπό τη δημιουργία πρότυπου ξενώνα βραχείας φιλοξενίας αποφυλακισμένων.