Κλιματική αλλαγή και συνεχόμενες φυσικές καταστροφές | Της Χριστίνας Ευαγγελου

Κλιματική αλλαγή και συνεχόμενες φυσικές καταστροφές | Της Χριστίνας Ευαγγελου

Ο αριθμός των φυσικών καταστροφών, όπως οι πλημμύρες και οι καύσωνες, που οφείλονται στην κλιματική αλλαγή έχει πενταπλασιαστεί τα τελευταία 50 χρόνια, κοστίζοντας τη ζωή σε περισσότερους από 2 εκατομμύρια ανθρώπους. Τα ακραία μετεωρολογικά, κλιματικά και υδρολογικά φαινόμενα εξακολουθούν να αυξάνονται. Λόγω της κλιματικής αλλαγής θα γίνουν πιο συχνά και πιο ισχυρά σε πολλές περιοχές του κόσμου. Ήδη, το παραπάνω είναι ορατό τα τελευταία δέκα χρόνια, με αποτέλεσμα να μην «υπάρχουν» πλέον εποχές ή να έχουν συρρικνωθεί σε δύο: χειμώνα και καλοκαίρι.

Κάποιοι θα έλεγαν πως ο καιρός είναι “μια χαρά” και πως δεν υπάρχει κλιματική αλλαγή, χωρίς να αντιλαμβάνονται πως πρόκειται για έναν ενιαίο πλανήτη, ένα «σώμα» και πως η φυσική καταστροφή που λαμβάνει χώρα σε μία περιοχή είναι αναπόφευκτο να μην επηρεάσει τη διπλανή, αλλά και την πλέον απομακρυσμένη περιοχή. Δεν νοούνται πληγές και ασθένειες σε ένα μέλος του «σώματος», χωρίς να επηρεαστούν τα υπόλοιπα.

Κατά μέσο όρο μία καταστροφή που οφείλεται σε μετεωρολογικά, κλιματικά ή υδρολογικά αίτια καταγράφεται κάθε ημέρα στη διάρκεια των τελευταίων 50 ετών, προκαλώντας καθημερινά τον θάνατο 115 ατόμων και ζημιές ύψους 202 εκατομμυρίων δολαρίων. Περισσότερο από το 91% των θανάτων αυτών καταγράφεται σε αναπτυσσόμενες χώρες.

Η ξηρασία ευθύνεται για τις περισσότερες απώλειες ζωής τα τελευταία 50 χρόνια, προκαλώντας περίπου 650.000 θανάτους, ενώ ακολουθούν οι καταιγίδες (περισσότεροι από 577.000 θάνατοι), οι πλημμύρες (58.700 θάνατοι) και οι ακραίες θερμοκρασίες (σχεδόν 56.000 θάνατοι). Το λιώσιμο των πάγων, η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη, η υπεραλίευση, η εξαφάνιση αρκετών ειδών, η εκπομπή καυσαερίων και η μόλυνση βιοτόπων έχουν διαταράξει ανεπανόρθωτα τη φυσική ισορροπία του πλανήτη, του σπιτιού μας. Θ’αναρωτιόταν κανείς για την υπέρμετρη αδηφαγία του ανθρώπινου είδους, την αλόγιστη εκμετάλλευση των φυσικών πόρων και το οξύμωρο του πράγματος: υπέρμετρη αγάπη του γονέα για τα παιδιά του και ταυτόχρονα αδιαφορία για τον αδιάκοπο όλεθρο που υφίσταται ο πλανήτης, το μελλοντικό σπίτι των παιδιών μας, εκείνο που τους έχουμε κληροδοτήσει.

Η ευπροσβλητότητα αυτή αφορά στην εκάστοτε χώρα και κάθε κράτος μέλος, που θα βιώσει διαφορετικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.

Αν έρθουμε στο σήμερα, είναι πραγματικά άξιο παρατήρησης αυτό που βιώνουμε κάθε καλοκαίρι: αρκεί ένας πυρομανής να βλέπει το «μεγαλούργημα»-τερατούργημά του να περατώνεται, μία «απροσεξία» από κάποιον που δεν έμαθε να μαζεύει μετά από τον εαυτό του είτε γιατί δεν έλαβε την κατάλληλη αγωγή από το σπίτι ή από το σχολείο του. Ένα κομμάτι γυαλιού ή ένα μπουκαλάκι με νερό δύνανται να προκαλέσουν ανυπολόγιστες συνέπειες. Αποτέλεσμα; η απώλεια των φυσικών πνευμόνων της χώρας και του πλανήτη κατ’επέκταση και αρκετών ζωών της πανίδας. «Απρόσμενα» ακολουθούν πλημμύρες μετά από έντονες ή μη βροχοπτώσεις, οι οποίες αποτελούν μία από τις σημαντικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής που προέρχονται από τις καταστροφικές πυρκαγιές, όπως αυτές που ζήσαμε πρόσφατα στη χώρα μας. 

Οι πυρκαγιές καίνε τη βλάστηση και επηρεάζουν δραματικά τα χαρακτηριστικά του εδάφους, το οποίο γίνεται σκληρό και δεν μπορεί να απορροφήσει τα νερά της βροχής, με αποτέλεσμα να αυξάνεται σημαντικά ο κίνδυνος πλημμύρας. Σε μια καμένη έκταση, ακόμα και μια μικρή βροχόπτωση μερικών εκατοστών σε μία ώρα μπορεί να προκαλέσει πλημμύρα, που μεταφέρει σημαντικές ποσότητες καμένων φερτών υλικών, δημιουργώντας μια εξαιρετικά επικίνδυνη πλημμύρα – λασπορροή που μπορεί να προξενήσει σημαντικές ζημιές, ιδίως στις κατοικημένες περιοχές.

Πρόκειται για τεράστια οικονομική και οικολογική καταστροφή με θύματα παραγωγούς και κτηνοτρόφους, οι οποίοι απώλεσαν μεγάλο μέρος των επιχειρήσεών τους ή κινδυνεύουν να μείνουν ακόμα και άστεγοι. Τόσο στον Έβρο όσο και στο θεσσαλικό κάμπο οι ζημιές υπολογίζονται σε προϊόντα όπως μέλι, σιτηρά, νωπά και γαλακτοκομικά προϊόντα και ζωοτροφές. Χρόνος θα χρειαστεί σε ό,τι αφορά στις δενδροκομικές καλλιέργειες, καθώς στην περίπτωση αυτή δεν έχει πληγεί μόνο η παραγωγή, αλλά και το φυτικό κεφάλαιο και υπολογίζεται ότι τα δέντρα θα απαιτήσουν μία 5ετία με 6ετία για να γίνουν παραγωγικά.

Οι δασικές πυρκαγιές αναμφισβήτητα αποτελούν σημαντικό κίνδυνο, όχι μόνον για τους ανθρώπους και τις περιουσίες των, αλλά και για το ίδιο το περιβάλλον. Καθίσταται αναγκαία η πρόληψη και η καταπολέμηση των πυρκαγιών σήμερα περισσότερο από ποτέ. Πιο συγκεκριμένα:

Οι τρόποι πρόληψης περιλαμβάνουν τη διατήρηση παρόχθιας βλάστησης σε ακτογραμμές, τον περιορισμό βλάστησης στις κορυφογραμμές των βουνών, και τον έγκαιρο καθαρισμό βλάστησης πέριξ των οδών.

Σημαντική προληπτική τεχνική αντιμετώπισης είναι επίσης η ορθή διαχείριση βιομάζας, όπως π.χ. μέσω στοχευμένης καύσης κυρίως θαμνοειδούς και ποώδους βλάστησης στο έδαφος δασικών εκτάσεων, η απουσία της οποίας έχει οδηγήσει σε αύξηση της έκτασης των πυρκαγιών. Η χρήση στοχευμένης καύσης, πλέον των άλλων, δύναται να σταματήσει και την επέκταση των πυρκαγιών (από ψηλά δένδρα, σε κοντύτερα, σε θάμνους), διακόπτοντας την πορεία τους, όμως θα πρέπει να λάβει χώρα εκτός περιόδων αυξημένου κινδύνου πυρκαγιών, σε σχετικά μικρή ποσότητα βλάστησης, και πάντα σε ζώνες από την κορυφή ενός λόφου διαδοχικά προς τη βάση. Παρόμοια χρήσιμη είναι και η μερική αραίωση των δένδρων σε διαστήματα εντός της δασικής έκτασης.

Τέλος, όσον αφορά στην αποκατάσταση της δασικής έκτασης που κάηκε, συγκεκριμένα είδη πρέπει να επιλεγούν τα οποία, πέραν της συνεισφοράς τους στη διατήρηση του χώματος και η κατακράτηση των υδάτων, θα πρέπει να είναι ανθεκτικότερα έναντι μελλοντικών πυρκαγιών. Η δενδροφύτευση της αναδάσωσης θα πρέπει να γίνεται πάντα με κάθετο στις κλίσεις των πιο απότομων πλαγιών προσανατολισμό, χρησιμοποιώντας τις ελάχιστες αποστάσεις καλλιέργειας ως κανόνα.

Όλα τα παραπάνω θα θεωρούνταν αδύνατα αν δεν υπάρξει συνειδητοποίηση του καθενός εκ των έσω και προσωπική πρωτοβουλία και δράση μέσω εθελοντικών προγραμμάτων κ.λπ. Η σωστή διαπαιδαγώγηση του καθενός από εμάς από την παιδική ηλικία μέσα από την οικογένεια και το σχολείο μπορεί να αποβεί καταλυτική. Κύριος υπεύθυνος και αρωγός στα παραπάνω οφείλει να σταθεί η πολιτεία λαμβάνοντας μέτρα πρόληψης και συμμόρφωσης ταυτόχρονα. Είναι στο χέρι όλων μας και του καθενός από εμάς ξεχωριστά να μεριμνήσουμε για το μέλλον του πλανήτη μας και την αποκατάστασή του, αφού δεν μπορούμε να επιβιώσουμε χωρίς αυτόν, ενώ το αντίστροφο είναι εφικτό!