ΕΦ’ ΟΛΗΣ ΤΗΣ ΥΛΗΣ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ 1ο ΣΕ ΣΤΑΥΡΟΥΣ ΣΤΙΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΤΗΣ ΕΛΜΕ ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ κ.ΠΕΤΡΟ ΤΣΑΠΕ ΓΙΑ ΟΛΑ ΤΑ ΚΑΥΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

ΕΦ’ ΟΛΗΣ ΤΗΣ ΥΛΗΣ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ 1ο ΣΕ ΣΤΑΥΡΟΥΣ ΣΤΙΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΤΗΣ ΕΛΜΕ ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ κ.ΠΕΤΡΟ ΤΣΑΠΕ ΓΙΑ ΟΛΑ ΤΑ ΚΑΥΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

Κατ’ εξοχήν άνθρωπος της Εκπαίδευσης, με πλούσια εμπειρία, ως Καθηγητής, πρώην Πρόεδρος και νυν μέλος της ΕΛΜΕ Θεσπρωτίας και αιρετός σήμερα στο ΑΠΥΣΔΕ Ηπείρου, ο Πέτρος Τσάπες είναι ίσως από τους πιο ειδικούς και γνώστες της πραγματικότητας, ώστε να μιλήσει για την σημερινή κατάσταση στο χώρο της Παιδείας γενικότερα αλλά και σε τοπικό επίπεδο.

Δε μασάει τα λόγια του και δίνει απαντήσεις σε καυτά ζητήματα που απασχολούν τον πολίτη, τον γονέα, τον μαθητή, τον Εκπαιδευτικό. Η αξιολόγηση, η επιλογή των Περιφερειακών Διευθυντών Εκπαίδευσης, οι Πανελλαδικές, οι νομοθετικές παρεμβάσεις της νέας κυβέρνησης είναι μερικά μόνο από τα θέματα τα οποία «διαπραγματεύεται» και εκφράζει τη δική του άποψη.

ΤΟ ΑΠΥΣΔΕ Ηπείρου είναι το Ανώτερο Περιφερειακό Υπηρεσιακό Συμβούλιο Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης της Περιφερειακής Διεύθυνσης Ηπείρου, το οποίο συγκροτείται από τον Περιφερειακό Διευθυντή Εκπαίδευσηε, τον υπεύθυνο επιστημονιικής καθοδήγησης, έναν Διευθυντή Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης (διορίζονται από τον εκάστοτε Υπουργό Παιδείας) και δύο Εκπαιδευτικούς που εκλέγονται από τους Εκπαιδευτικούς Β’/βάθμιας Εκπ/σης Ηπείρου, ένας εκ των οποίων είναι και ο Θεσπρωτός κ. Πέτρος Τσάπες.


Κύριε Τσάπε,


Έχετε πλούσια εμπειρία σε θέματα Εκπαίδευσης, ως Καθηγητής, Πρόεδρος στην ΕΛΜΕ Θεσπρωτίας και πλέον αιρετός στο ΑΠΥΣΔΕ Ηπείρου. Θέλετε να μας δώσετε μια εικόνα για το πώς διαμορφώνεται σήμερα η κατάσταση στον κλάδο;

Δεν είναι ικανοποιητική. Οι νεοφιλελεύθερες-μνημονιακές πολιτικές των τελευταίων χρόνων είχαν ως αποτέλεσμα τη συρρίκνωση της Δημόσιας Παιδείας. Οι δαπάνες για την παιδεία βρίσκονται στο χαμηλότερο μεταπολιτευτικά ποσοστό,2,1% του ΑΕΠ, όταν στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι κατά μέσο όρο στο 5%. Δεν έγιναν διορισμοί εκπαιδευτικών με αποτέλεσμα να υπάρχουν κάθε χρόνο χιλιάδες κενά στα σχολεία της χώρας. Ο αριθμός των εκπαιδευτικών στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση μειώθηκε κατά 30.000. Από 102.360 το 2010, είμαστε σήμερα 72.000 περίπου. Η δημόσια παιδεία δέχθηκε απανωτά χτυπήματα από τις καταργήσεις -συγχωνεύσεις σχολείων, την ακύρωση υποστηρικτικών δομών όπως η ενισχυτική διδασκαλία, η πρόσθετη διδακτική στήριξη, οι βιβλιοθήκες κ.λ. Όλα αυτά είχαν δυσμενείς επιπτώσεις στην εκπαιδευτική διαδικασία, στην ψυχολογία των εκπαιδευτικών, στο κλίμα της τάξης, στο ζήλο των μαθητών.

Ακούμε συχνά-πυκνά, ακόμη και σε επίπεδο Νομού Θεσπρωτίας, ότι υπάρχουν ελλείψεις καθηγητών. Έχετε εικόνα επ’ αυτού; Υπάρχουν σημαντικές ανάγκες προς κάλυψη;

Είναι μικρός ο νομός μας με λίγα σχολεία στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, 23 συνολικά, αλλά κάθε χρόνο έχουμε ελλείψεις, όπως σε όλη την Ελλάδα. Δεν επιτρέπεται , σχεδόν κάθε χρόνο, στο σχολείο που φοιτούν παιδιά με ειδικές ανάγκες να καλύπτονται τα κενά ψυχολόγου και κοινωνικού λειτουργού μετά τα Χριστούγεννα. Επιβάλλεται να γίνουν διορισμοί εκπαιδευτικών άμεσα. Όταν υπάρχουν, για παράδειγμα, κενά Βιολόγων, δεν μπορεί να μη γίνονται προσλήψεις σε αυτή την ειδικότητα. Οι μίζερες, οικονομίστικες λογικές καταργήσεων σχολείων, συμπτύξεων τμημάτων, αύξησης του αριθμού μαθητών ανά τμήμα και διεύρυνσης του ωραρίου των εκπαιδευτικών κρύβουν προσωρινά την ανάγκη για προσλήψεις, αλλά επιδεινώνουν τη λειτουργία των σχολείων. Η επιδίωξη κάλυψης πάγιων κενών σπασμωδικά με έκτακτο προσωπικό, δημιουργεί προβλήματα καθώς χάνονται πολύτιμες για τη μάθηση των παιδιών διδακτικές ώρες. Με μπαλώματα δεν φτιάχνεις σχολείο. Δεν είναι πάντως τυχαίο, στην εποχή του νεοφιλελευθερισμού, ότι η υποβάθμιση των δημοσίων αγαθών όπως η παιδεία, η υγεία, η ασφάλιση, υποκαθίσταται από την παροχή των αγαθών αυτών από ιδιωτικούς φορείς.

Ως αιρετός στο Ανώτερο Περιφερειακό Υπηρεσιακό Συμβούλιο Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης της Περιφερειακής Διεύθυνσης Ηπείρου, σε τι επίπεδο θα κατατάσσατε την Εκπαίδευση στην Ήπειρο σήμερα; Υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης; Η επίσημη πολιτεία, μέσω της εκάστοτε ηγεσίας του Υπουργείου Παιδείας, έχει στηρίξει τη Θεσπρωτία, την Ήπειρο γενικότερα, στο βαθμό που θα έπρεπε;

Αν λάβουμε ως συγκριτικό στοιχείο του επιπέδου εκπαίδευσης τις επιδόσεις των μαθητών στις πανελλήνιες εξετάσεις, τότε θα βρούμε θετικά στοιχεία για τη Θεσπρωτία και την Ήπειρο γενικότερα. Σ΄αυτό βοήθησε και το Πανεπιστήμιο στα Γιάννενα. Πολλά από τα παιδιά μας επενδύουν στη εκπαίδευση και τη γνώση. Πέρα από τη γενική αυτή εικόνα πρέπει ν προσέξουμε ότι υπάρχουν διαφοροποιήσεις και μέσα στη Θεσπρωτία, από σχολείο σε σχολείο, από μαθητή σε μαθητή. Το επίπεδο εκπαίδευσης συναρτάται με το ενδιαφέρον της επίσημης πολιτείας και συνδέεται με παράγοντες όπως η γεωγραφική περιοχή που παρέχεται, το περιβάλλον του σχολείου, το μορφωτικό υπόβαθρο των γονέων, η οικονομική τους κατάσταση, το φύλο του παιδιού. Με βάση αυτές τις παραμέτρους, με δεδομένο ότι η Θεσπρωτία και η Ήπειρος είναι από τις φτωχότερες περιοχές της Ελλάδας και της Ε.Ε., και ότι η δωρεάν εκπαίδευση δεν είναι και τόσο δωρεάν, η μέριμνα της πολιτείας θα έπρεπε να ήταν εντονότερη. Δίκαιο είναι να δίνεις περισσότερα σε αυτούς που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη.

Οι πρόσφατοι Νόμοι που ψηφίστηκαν στη Βουλή, ο πρώτος του Υπουργείου Διοικητικής Μεταρρύθμισης και ο δεύτερος του Υπουργείου Παιδείας, τι διαφορετικό φέρνουν στην Δευτεροβάθμια κυρίως Εκπαίδευση;

Με τον νόμο του Υπουργείου Διοικητικής Μεταρρύθμισης ικανοποιείται το σημαντικότερο αίτημα που είχε ο κλάδος μας τα προηγούμενα δύο χρόνια. Επανέρχονται οι συνάδελφοι που τέθηκαν σε διαθεσιμότητα και επανασυστήνονται οι τομείς και οι ειδικότητες της τεχνικής εκπαίδευσης που είχαν καταργηθεί. Αλλάζει επίσης η διάταξη του πειθαρχικού δικαίου που όριζε, ότι η απλή παραπομπή του κάθε εκπαιδευτικού στο πειθαρχικό συμβούλιο σημαίνει αυτοδίκαιη αργία, που σήμαινε δηλαδή ότι μέχρι να εξεταστεί η υπόθεσή του, έχανε τη δουλειά. Με τον νόμο του Υπουργείου παιδείας αλλάζει το εξεταστικό σύστημα για την πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, καταργείται η τράπεζα θεμάτων, καταργείται η αξιολόγηση με την πρότερη μορφή της αυτοαξιολόγησης σχολείων και ατομικής αξιολόγησης, αναστέλλονται οι συγχωνεύσεις και καταργήσεις σχολείων, καταργούνται οι υποχρεωτικές μεταθέσεις, επανέρχεται η ευθύνη των ιδιωτικών σχολείων και φροντιστηρίων στο Υπουργείο παιδείας.
Αυτές οι πρώτες νομοθετικές παρεμβάσεις , προσωρινού μεταβατικού χαρακτήρα, έφεραν μια ανακούφιση στους εκπαιδευτικούς, όμως μεγάλα προβλήματα της εκπαίδευσης είναι μπροστά.

Είπατε ότι το εξεταστικό σύστημα για τα πανεπιστήμια αλλάζει. Τι προβλέπει το νέο σύστημα;

Το νέο εξεταστικό σύστημα θα αρχίσει να εφαρμόζεται από το 2016 και αφορά τους μαθητές που αποφοιτούν φέτος από την Β΄ Λυκείου. Προβλέπεται ότι στη Γ΄ τάξη των ΓΕΛ θα λειτουργούν τρεις Ομάδες Προσανατολισμού: η ομάδα Ανθρωπιστικών σπουδών, η ομάδα Θετικών σπουδών και η ομάδα σπουδών Οικονομίας και Πληροφορικής. Κάθε μαθητής επιλέγει μία ομάδα μαθημάτων Προσανατολισμού που επιτρέπει την πρόσβαση σε πέντε επιστημονικά πεδία τα οποία είναι: των Ανθρωπιστικών – Νομικών και Κοινωνικών επιστημών, των Θετικών και Τεχνολογικών επιστημών, των επιστημών Υγείας και Ζωής, των επιστημών Εκπαίδευσης και των επιστημών Οικονομίας και Πληροφορικής. Οι υποψήφιοι καταθέτουν δήλωση προτίμησης για δύο, το πολύ, επιστημονικά πεδία και για συγκεκριμένα τμήματα των πεδίων αυτών. Οι μαθητές που επιθυμούν να είναι υποψήφιοι σε ένα μόνο επιστημονικό πεδίο εξετάζονται σε τέσσερα μαθήματα. Όσοι επιθυμούν να είναι υποψήφιοι σε δύο επιστημονικά πεδία εξετάζονται και σε ένα πέμπτο μάθημα, το οποίο μπορεί να είναι Γενικής Παιδείας ή Προσανατολισμού.

Αξιολόγηση. Ένα θέμα μεγάλο, για το οποίο έχουν ακουστεί πολλά, έχουν γραφτεί πολλά. Η συντριπτική πλειονότητα, αν όχι όλοι οι εκπαιδευτικοί δεν την δέχτηκαν. Γιατί;

Τα τελευταία χρόνια η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών έχει γίνει μείζον θέμα, αξιολόγηση όμως της εκπαιδευτικής πολιτικής δεν υφίσταται. Δεν είναι δυνατόν η αξιολόγηση να εξεταστεί ξεκομμένα από το ευρύτερο πλαίσιο στο οποίο παρουσιάζεται. Συνδέεται άμεσα με την χρηματοδότηση της εκπαίδευσης, με την κατάρτιση και επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, με τα αναλυτικά προγράμματα και τα βιβλία, με την οργάνωση και λειτουργία του θεσμού της εκπαίδευσης στην χώρα μας, με τη λειτουργία άλλων θεσμών. Δεν είναι ηθική η στάση της πολιτείας και των ΜΜΕ, να απομονώνουν και να ενοχοποιούν τον εκπαιδευτικό ως υπεύθυνο για την κακοδαιμονία του σχολείου. Δεν είναι επιτρεπτό να οδηγείται η εκπαίδευση στο τέλμα και να μεταβιβάζεται η ευθύνη σε ατομικό επίπεδο. Αρκετά με την ενοχοποίησή μας. Θέλουμε τη στήριξη της πολιτείας για να ανακτήσουμε την κοινωνική μας υπόληψη. Δεν δεχτήκαμε την αξιολόγηση με την μορφή της αυτοαξιολόγησης σχολείων γιατί στόχος της ήταν η ιεραρχική κατάταξη των σχολείων. Μέσα από την ανάρτηση των δεδομένων του κάθε σχολείου στο διαδίκτυο, (δηλαδή των επιδόσεων των μαθητών, την ανάληψη προγραμμάτων, την ανάπτυξη δράσεων) θα αναδεικνυόταν τα κεντρικά σχολεία που θα πετύχαιναν στόχους και θα παρουσιαζόταν ως αποτυχημένα περιφερειακά σχολεία που θα υστερούσαν. Θα συνέβαινε αυτό γιατί στα περιφερειακά σχολεία φοιτούν λιγότεροι μαθητές, που προέρχονται από πιο άπορα μορφωτικά και οικονομικά στρώματα. Η ανάδειξη των δεδομένων της αυτοαξιολόγησης θα αποδυνάμωνε περισσότερο τα επαρχιακά σχολεία, γιατί θα επέφερε είτε την εγκατάλειψή τους από τους μαθητές είτε την κατάργησή τους ως αποτυχημένων. Αντί να απλωνόταν χέρι βοήθειας προς αυτά τα σχολεία, θα σηκωνόταν χέρι για να τα χτυπήσει ακόμα περισσότερο. Δεν δεχτήκαμε επίσης την ατομική αξιολόγηση γιατί είχε καθαρά τιμωρητικό χαρακτήρα, αφού συνδεόταν με τη βαθμολογική προαγωγή, τη μισθολογική εξέλιξη αλλά και με απολύσεις. Σύμφωνα με το νόμο, προκαθοριζόταν ότι το 15% των αξιολογουμένων είναι ανεπαρκείς. Ποια λογική το υπαγορεύει αυτό; Γιατί δεν είναι 16% ή 14,5%; Έντονη ήταν επίσης η ανησυχία ότι θα λειτουργούσε με κομματικά ή προσωπικά κριτήρια, αφού ο κάθε εκπαιδευτικός θα αξιολογούνταν από το διευθυντή του σχολείου και το σχολικό σύμβουλο. Στο σχολείο θα κυριαρχούσε ο άγριος ανταγωνισμός και ο φόβος και σε ένα τέτοιο περιβάλλον δεν μπορούν να διαπαιδαγωγηθούν ελεύθεροι πολίτες.

Δεν θα πρέπει όμως να υπάρχει τρόπος να αξιολογούνται και οι εκπαιδευτικοί των δημόσιων σχολείων για τις ικανότητές τους, όπως συμβαίνει άλλωστε στον ιδιωτικό τομέα εκ των πραγμάτων σε όλα τα επίπεδα;

Στο δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα ζητούμενο είναι να διαμορφώνονται συνθήκες που θα βελτιώνουν την παροχή εργασίας με όρους αξιοπρέπειας και εργασιακής ασφάλειας για κάθε άνθρωπο. Αναφορικά με το θέμα της αξιολόγησης ο κλάδος μας έχει θέσεις από το 1998. Αφετηριακή αρχή αποτελεί η σύνδεση της αξιολόγησης με τα μεγάλα προβλήματα της εκπαίδευσης σε μια κατεύθυνση ανάδειξης και επίλυσής τους. Σκοπός της είναι η βελτίωση της ποιότητας της εκπαίδευσης και όχι ο διοικητικός έλεγχος και η συμμόρφωση των εκπαιδευτικών. Πρακτικά και περιεκτικότατα, η πρότασή μας για την αξιολόγηση είναι η εξής: στην αρχή της σχολικής χρονιάς γίνεται ο προγραμματισμός του σχολικού έργου και υποβάλλεται για διατύπωση παρατηρήσεων στον Προϊστάμενο Β/θμιας Εκπ/σης και στους Σχολικούς συμβούλους. Σε όλη τη σχολική χρονιά ελέγχεται η πορεία του αρχικού προγραμματισμού και γίνονται οι απαραίτητες διορθωτικές κινήσεις. Στο τέλος της σχολικής χρονιάς κατατίθεται ατομικά και συλλογικά ο απολογισμός του έργου που αναφέρεται στις αδυναμίες-δυσκολίες, στο βαθμό υλοποίησης των στόχων, στη συνεργασία με τα στελέχη της εκπαίδευσης, στις προτάσεις για τη βελτίωση του εκπαιδευτικού έργου. Αφού ληφθούν υπόψη οι υποδείξεις των σχολικών συμβούλων και του προϊσταμένου Β/θμιας Εκπ/σης, κατατίθεται ο προγραμματισμός της επόμενης χρονιάς. Με αυτόν τον τρόπο διασφαλίζεται μια διαδικασία ανατροφοδότησης και διαρκούς βελτίωσης του εκπαιδευτικού έργου.

Υπάρχουν «κακοί» δάσκαλοι και καθηγητές; Αν ναι και εφόσον δεν πληρούν κάποιες προϋποθέσεις δεν πρέπει να αποπεμφθούν; Μήπως φταίει αυτό ώστε να υποστηρίζουν πολλοί ότι οι μαθητές μαθαίνουν περισσότερα στα φροντιστήρια παρά στο σχολείο;

Οι δάσκαλοι και καθηγητές έχουν πανεπιστημιακή μόρφωση. Διορίστηκαν με την επετηρίδα ή τα τελευταία χρόνια με τις εξετάσεις του ΑΣΕΠ. Αδυναμίες έχουμε όλοι οι άνθρωποι. Στη διάρκεια της μακρόχρονης επαγγελματικής μας πορείας σε κάποιους από εμάς ενδεχομένως, να παρουσιαστούν προβλήματα υγείας. Αν αδυνατούμε, με λειτουργικούς όρους, να ανταποκριθούμε στα εκπαιδευτικά μας καθήκοντα, υπάρχουν δομές στην εκπαίδευση που μπορούμε να αξιοποιηθούμε. Δεν ανοίγουμε όμως τον Καιάδα. Η αποπομπή ως λογική είναι επικίνδυνη. Ανοίγει τον ασκό του Αιόλου και οδηγεί σε πρακτικές του 19ου αιώνα όπου κυριαρχούσε ο φαβοριτισμός και ο κομφορμισμός λόγω της απειλής της απόλυσης. Η συμβολή των φροντιστηρίων στη μάθηση είναι ένα μεγάλο θέμα. Το φροντιστήριο δεν είναι επιφορτισμένο με τον κοινωνικοποιητικό και παιδαγωγικό ρόλο του δημόσιου σχολείου. Σ΄αυτό διδάσκονται επιλεγμένα μαθήματα, παρέχονται επιλεγμένες σχολικές γνώσεις και καλλιεργούνται τεχνικές αντιμετώπισης των εξετάσεων. Η λειτουργία του στηρίζεται στις αδυναμίες του δημόσιου σχολείου και τη γεμάτη εξετάσεις ζωή των μαθητών.

Πριν από ένα μήνα επελέγησαν νέοι περιφερειακοί διευθυντές εκπαίδευσης σε όλη την Ελλάδα, μεταξύ αυτών και στην Ήπειρο. Εκφράστηκαν παράπονα, ότι σε αρκετές περιπτώσεις επελέγησαν αριστεροί και χωρίς προσόντα. Τι άποψη έχετε;

Υποβλήθηκαν 462 αιτήσεις για 13 θέσεις και επόμενο ήταν να ακουστούν παράπονα, ακόμα και για το ότι τρίτη συνεχόμενη φορά στην Ήπειρο επιλέγεται γυναίκα ως Περιφερειακή Διευθύντρια. Στο θέμα των επιλογών αυτών το Υπουργείο Παιδείας διέπραξε ένα λάθος, γιατί δεν ξεκαθάρισε από την αρχή ότι οι θέσεις των περιφερειακών διευθυντών εκπαίδευσης, όπως και των γενικών γραμματέων υπουργείων και άλλες, είναι πολιτικές θέσεις. Από όσα γνωρίζω επίσης, ένα σημαντικό κριτήριο που ελήφθη υπόψη, ήταν η στάση που είχε τηρήσει το κάθε στέλεχος της εκπαίδευσης στην προώθηση της διαδικασίας της αξιολόγησης. Δεν αμφισβητώ την αξία επιμέρους προσόντων, ωστόσο δεν τεκμαίρεται ότι καθιστούν αναγκαστικά κάποιον ως καλύτερο διευθυντή. Επίσης, αν κάποιος εκπαιδευτικός διαθέτει μεταπτυχιακούς ή διδακτορικούς τίτλους στο επιστημονικό αντικείμενο που διδάσκει, αυτό αποτελεί σημαντικό στοιχείο για την επιστημονική του ικανότητα, αλλά όχι απαραίτητα και για τη διοικητική του επάρκεια.

Ολοκληρώθηκαν οι φετινές Πανελλαδικές εξετάσεις. Ποιο μήνυμα θα θέλατε να στείλετε στους διαγωνιζόμενους;

Ψυχραιμία και καλή διάθεση. Η ζωή είναι πολυσχιδής, μαραθώνιος, έχει πολλούς σταθμούς και μακάρι ως χώρα να δίνουμε περισσότερες ευκαιρίες στους νέους. Πρέπει πάντα να ελπίζουμε και να παλεύουμε για το καλύτερο, με σύνεση και υπομονή. Χαιρόμαστε με τις επιτυχίες, δυναμώνουμε όταν τα πράγματα δεν πάνε καλά. Πολλές φορές στη ζωή τα πράγματα δεν είναι τόσο όμορφα όσο τα περιμέναμε, αλλά ούτε και τόσο άσχημα όσο φοβόμασταν.

Κλείνοντας, θα ήθελα να μου πείτε με ποιον τρόπο πιστεύετε εσείς προσωπικά ότι θα μπορούσε να προκύψει ένα εκπαιδευτικό σύστημα χωρίς τις σημερινές «αγκυλώσεις», που θα είναι αποδοτικότερο για τους μαθητές και υποψήφιους φοιτητές;

Το σχολείο που θα κατακτάται η γνώση και θα καλλιεργείται η κριτική σκέψη σε ένα περιβάλλον συνεργασίας, χαράς και δημιουργίας χωρίς αποκλεισμούς και διακρίσεις δε σχεδιάζεται από ένα πρόσωπο ή ένα κόμμα, δε χτίζεται με υλικά του παρελθόντος, ούτε καθορίζεται η πορεία του με παραγγέλματα οικονομίας. Στη χάραξη της εκπαιδευτικής πορείας απαιτείται η συμμετοχή της εκπαιδευτικής ηγεσίας, της κυβέρνησης, των κομμάτων, των εκπαιδευτικών, των γονέων και των μαθητών που θα συναποφασίσουν με όρους συνεργασίας και αμοιβαίας εμπιστοσύνης. Είναι δυνατή η συναίνεση σε επιμέρους θέματα, όπως η χρηματοδότηση της εκπαίδευσης, η δημοκρατία στο σχολείο, η μόρφωση και επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, τα βιβλία. Αυτό θα είχε ως αποτέλεσμα την καλύτερη οργάνωση και λειτουργία του εκπαιδευτικού συστήματος, την αποφυγή ατυχών πειραματισμών και λαθών, το μεγαλύτερο σεβασμό στον εκπαιδευτικό θεσμό και την αποτροπή καταστάσεων που προκαλούν αντιδράσεις και αναταραχές. Η Παιδεία αποτελεί εθνική υπόθεση, συνδέεται με την αναπτυξιακή πορεία και το μέλλον της χώρας και το προσωπικό μας ευ ζην.