Θετικά και αρνητικά του «Κλεισθένη» - Του Σταύρου Κωστάρα

Αν και σε πολλές περιπτώσεις ο αριθμός των εκλεγομένων περιφερειακών και δημοτικών συμβούλων είναι υπερβολικός και δυσανάλογος με τον πληθυσμό και υπάρχουν πολλά περιθώρια για μείωση τους, εξακολουθούν να ισχύουν οι ίδιες εκλογικές περιφέρειες και ο ίδιος αριθμός εκλεγομένων, σύμφωνα με τα πληθυσμιακά δεδομένα της απογραφής του 2011.

Στις περιφερειακές εκλογές, όπως προέβλεπε και ο Καλλικράτης, υφίστανται δύο περιφέρειες που εκλέγουν από 41 περιφερειακούς συμβούλους, εννέα με 51 εκλεγόμενους, η περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας με 71 εκλεγόμενους και η περιφέρεια Αττικής όπου εκλέγονται 101 σύμβουλοι. Ο δε συνολικός αριθμός των περιφερειακών συμβούλων που εκλέγονται σε όλες τις περιφέρεις της χώρας φτάνει τους 715, αριθμός υπερβολικός σε σχέση με τον πληθυσμό της χώρας. Σε πολλές δε περιφέρειες παρατηρείται το φαινόμενο η εκπροσώπηση του πληθυσμού, σε αναλογία με τον αριθμό περιφερειακών συμβούλων, να απέχει σημαντικά. Έτσι έχουμε 4 περιφέρειες όπου κάθε περιφερειακός σύμβουλος εκπροσωπεί 5.000 έως 7.000 κατοίκους, 7 περιφέρειες όπου εκπροσωπεί 11.000 έως 14.000 κατοίκους, 1 περιφέρεια (Κεντρικής Μακεδονίας) όπου εκπροσωπεί 26.000 και 1 περιφέρεια (Αττικής) όπου εκπροσωπεί 37.000.

Στους δήμους, όπου υπάρχουν 8 κατηγορίες δημοτικών συμβουλίων με 13,17,21,27,33,41,45 και 49 μέλη, θα μπορούσε να υπάρξει ενοποίηση των πληθυσμιακών μονάδων και να εκλέγονται π.χ 13μελή συμβούλια για πληθυσμό κάτω των 2000 κατοίκων, 17μελή από 2001 έως 10000 κατοίκους, 27μελή από 10001 εως 60000, 41μελη από 600001 έως 150000 και 45μελή για περισσότερους από 150000 κατοίκους. Αυτό θα είχε ως αποτέλεσμα την σημαντική μείωση των εκλεγομένων δημοτικών συμβούλων και τον περιορισμό των εξόδων που συνεπάγεται η μείωση αυτή. Θεωρώ δε ότι θα καθιστούσε πιο εύρυθμη την λειτουργία των δήμων μειώνοντας τις αλλαγές, αλλά και τα αλισβερίσια που γίνονται, σε ορισμούς αντιδημάρχων και οργάνων διοίκησης.

Οι τοπικές κοινότητες πλέον των 300 κατοίκων εξακολουθούν να εκλέγουν τοπικά συμβούλια των οποίων όμως τα μέλη αυξάνονται σε σχέση με το πρότερο καθεστώς. Από 301 έως 2.000 θα είναι πλέον 5μελή, από 2.001 έως 10.000 7μελή, από 10.001 έως 50.000 11μελή και από 50.001 και άνω 15μελή. Η αύξηση αυτή των μελών των τοπικών συμβουλίων, με την ταυτόχρονη αύξηση και των υποψηφίων που συνεπάγεται, είναι υπερβολική για κοινότητες με μικρούς σχετικά πληθυσμούς. Θεωρώ ότι η διεύρυνση δεν φέρει πάντα και την καλύτερη εκπροσώπηση και ότι η τροποποίηση αυτή έγινε καθαρά για πολιτικούς λόγους.

Η δυνατότητα προσαύξησης 30% επί των εκλεγομένων σε κάθε εκλογική περιφέρεια αφήνει και πάλι μεγάλο τον αριθμό των υποψηφίων, αν και μειώθηκε αρκετά σε σχέση με το 40% του προηγούμενου καθεστώτος. Να μην ξεχνάμε άλλωστε ότι με την απλή αναλογική, μόνο στις περιπτώσεις που υπάρξει συμμετοχή ενός μοναδικού συνδυασμού μπορεί να εκλεγεί ικανός αριθμός υποψηφίων του συνδυασμού. Συνήθως μέχρι τώρα εκλέγονταν λιγότεροι του 50% των υποψηφίων, ακόμη και του πρωτεύσαντος συνδυασμού. Με την απλή αναλογική το ποσοστό αυτό θα μειωθεί ακόμη περισσότερο. Πιο ορθή θα ήταν η μείωση των εκλεγόμενων συμβούλων ο αριθμός των οποίων, ιδιαιτέρα σε κάποιες περιφέρειες και στους μικρούς δήμους, είναι υπερβολικός.

Ο αριθμός των υποψηφίων συμβούλων του άλλου φύλλου προβλέπεται πλέον να είναι τουλάχιστον 40% αντί του 30% που ίσχυε. Το ποσοστό αυτό, κατά την άποψή μου, είναι υπερβολικό για να μην πω ότι δεν θα έπρεπε να υφίσταται καθόλου. Άλλωστε η ισότητα των δύο φύλλων είναι πλέον ένα κεκτημένο το οποίο δεν θα έπρεπε να τυγχάνει τέτοιας αμφισβήτησης.

Ισχύει πλέον η απλή αναλογική στην εκλογή των συμβούλων. Το εκλογικό μέτρο, που προκύπτει από τα συνολικά έγκυρα ψηφοδέλτια όλων των συνδυασμών, διαιρούμενα με τον συνολικό αριθμό των εδρών κατά περίπτωση, καθορίζει από τον πρώτο γύρο τον αριθμό των συμβούλων που εκλέγει η κάθε παράταξη. Προχωρώντας όμως σε υπεραπλή αναλογική, δίνεται η δυνατότητα να εκλέξουν συμβούλους και σε συνδυασμούς που δεν έπιασαν το εκλογικό μέτρο εφόσον, αν δεν έλαβαν έδρα στην αρχική κατανομή, μπορούν να πάρουν έδρα στη συνέχεια με βάση τα υπόλοιπα που διαθέτουν σε ψήφους. Ορθότερο θα ήταν να μην υπάρχει διάθεση η έδρας σε συνδυασμό που δεν έχει πιάσει το εκλογικό μέτρο.

Πρόεδρος συμβουλίου κοινότητας με περισσότερους από 300 κατοίκους, εκλέγεται ο επικεφαλής ενός από τους δύο πρώτους συνδυασμούς με ψηφοφορία μεταξύ των εκλεγέντων συμβούλων της κοινότητας. Προφανώς ο νομοθέτης προβαίνει σε αυτήν τη ρύθμιση επειδή δεν υφίσταται δεύτερος γύρος εκλογών μεταξύ των δύο πρωτευσάντων συνδυασμών, έχοντας ως σκοπό να εξασφαλίσει την μεγαλύτερη δυνατή αποδοχή μεταξύ των δύο υποψηφίων προέδρων που επικράτησαν. Αυτό όμως, πέραν του ότι είναι άδικο σε βάρος του συνδυασμού που πρώτευσε, πιθανόν θα δημιουργήσει περίεργες καταστάσεις κατά την διαδικασία της εκλογής. Υπάρχουν ενδεχόμενες περιπτώσεις όπου με 7 π.χ εκλεγέντες συμβούλους, να παρατηρηθούν φαινόμενα κατά τα οποία 2 συνδυασμοί που θα εκλέξουν από 3 συμβούλους, και ο πρώτος συνδυασμός να έχει λάβει το 49,97% των ψήφων, ο 7ος εκλεγείς σύμβουλος, πιθανότατα με πολύ μικρό αριθμό ψήφων και μακράν εκτός του εκλογικού μέτρου, να ρυθμίζει την εκλογή προέδρου.

Ο τρόπος εκλογής των μελών των οικονομικών επιτροπών δεν εξασφαλίζει την πλειοψηφία σε αυτές του συνδυασμού του εκλεγέντα περιφερειάρχη ή δημάρχου, παρότι δίνει σε αυτούς την δυνατότητα να ορίσουν 3 από τα μέλη των επιτροπών. Αυτό συνεπάγεται προβλήματα, ιδιαίτερα όσον αφορά στην ψήφιση προϋπολογισμών αλλά και στην διάθεση πιστώσεων. 

Στα θετικά του Κλεισθένη
Η απλή αναλογική στις περιφερειακές και δημοτικές εκλογές, με ταυτόχρονη απεξάρτηση της εκλογής των τοπικών συμβουλίων και των προέδρων κοινοτήτων από τους συνδυασμούς των δημάρχων, είναι δύο από τις σημαντικές εκλογικές μεταρρυθμίσεις οι οποίες, κατά την άποψή μου, κινούνται προς την σωστή κατεύθυνση. Θα έπρεπε όμως η απλή αναλογική να εφαρμοστεί χωρίς να δίνει την δυνατότητα σε συνδυασμούς που δεν έπιασαν το εκλογικό μέτρο να εκλέξουν συμβούλους.
Αντιπεριφερειάρχες και αντιδήμαρχοι μπορούν να ορίζονται και από την αντιπολίτευση.
Εξασφαλίζεται, πλην ίσως εξαιρετικών περιπτώσεων, ότι οι πρόεδροι των περιφερειακών και δημοτικών συμβουλίων θα εκλέγονται από την παράταξη του περιφερειάρχη ή δημάρχου αντίστοιχα.
Επιτρέπεται η προσχώρηση συμβούλου σε άλλη παράταξη, αν αυτή εγκριθεί από τα 2/3 των μελών της παράταξης στην οποία προσχωρεί.
Δύο ή και περισσότερες παρατάξεις μπορούν να συνενωθούν σχηματίζοντας νέα παράταξη, αν συμφωνήσει και υπογράψει το σύνολο των μελών των παρατάξεων.
Η άρνηση ψήφου ή η λευκή ψήφος δεν θα προσμετράται ως αρνητική ψήφος.

Σταύρος Κωστάρας